Τοῦ Λάμπρου Κ. Σκόντζου
Θεολόγου – Καθηγητοῦ
Στὴ μεγάλη ὁμάδα τῶν Νεομαρτύρων ἐξέχουσα θέση κατέχουν τὰ νέα παιδιά, ἀγόρια καὶ κορίτσια, τὰ ὁποῖα προτίμησαν νὰ ὑποφέρουν, νὰ χύσουν τὸ αἷμα τους καὶ νὰ χάσουν τὴ ζωή τους γιὰ τὴν πίστη τους στὸ Χριστό. Ἕνας ἀπὸ αὐτοὺς τοὺς καλλίνικους Μάρτυρες ὑπῆρξε καὶ ὁ ἅγιος Νεομάρτυρας Μιχαὴλ Πακνανὰς ὁ Κηπουρός.
Γεννήθηκε στὴν σκλαβωμένη ἀπὸ τοὺς τούρκους Ἀθήνα, περὶ τὸ 1751 ἀπὸ φτωχούς, ἀλλὰ εὐσεβεῖς γονεῖς. Ἡ ἀπάνθρωπη καταπίεση ἀπὸ τοὺς ἀλλόθρησκους δυνάστες, μὰ καὶ ἡ μεγάλη φτώχεια τῶν γονέων του δὲν τοῦ ἐπέτρεψαν νὰ μάθει γράμματα. Ὅμως μορφώθηκε πνευματικὰ ἐν Χριστῷ ἀπὸ τοὺς ἁπλοϊκοὺς γονεῖς του, οἱ ὁποῖοι τοῦ ἐνέπνευσαν τὴν προσήλωσή του στὴν Ὀρθοδοξία, ὡς τὴν μόνη ἀληθινὴ πίστη. Ἔμεινε μὲ τοὺς γονεῖς του, βοηθῶντας τους στὴν καλλιέργεια ξένων κήπων. Μετὰ ἀπὸ λίγα χρόνια πέθανε ξαφνικὰ ὁ πατέρας του. Ὁ Μιχαὴλ ἀγόρασε ἕνα γαϊδουράκι καὶ περιόδευε τὶς γειτονιὲς τῆς Ἀθήνας πωλῶντας κοπριὰ γιὰ τοὺς κήπους τῶν Ἀθηναίων. Συχνὰ ἔκανε καὶ τὸ μεταπράτη, κουβαλῶντας προμήθειες ἀπὸ τὴν πόλη στοὺς χωρικοὺς τῆς Ἀττικῆς.
Ἡ ἐργασία του ἦταν κοπιαστικὴ καὶ ἐπικίνδυνη, μὰ ἐκεῖνος δοξολογοῦσε καθημερινὰ τὸ Θεό, ποὺ ἔβγαζε τὸ ψωμί του τίμια καὶ ἦταν ὀρθόδοξος χριστιανός.
Στὴν ἐποχή του βρισκόταν σὲ πλήρη ἐξέλιξη γιγάντια ἐπιχείρηση ἐξισλαμισμοῦ τῶν ὑποδούλων Χριστιανῶν ἀπὸ τὴν ὀθωμανικὴ ἐξουσία. Κι αὐτὸ διότι οἱ ἐξισλαμισμένοι, μαζὶ μὲ τὴν πίστη τους, ἔχαναν καὶ τὴν ἐθνική τους συνείδηση. Ὁ Μιχαήλ, δεκαοχτὼ χρονῶν παλικάρι, εἶχε γίνει στόχος τῶν τουρκικῶν ἀρχῶν. Κάποια μέρα ποὺ ὁ Μιχαὴλ ἔμπαινε στὴν πόλη μὲ τὸ ζωντανό του, συνάντησε ἕνα ἀπόσπασμα χωροφυλάκων, ἀνθρώπων τοῦ τοπικοῦ Βοεβόδα (τοπάρχη). Τὸν εἶχαν βάλλει στὸ μάτι ἀπὸ καιρὸ μὲ σκοπὸ νὰ τὸν ἀναγκάσουν νὰ ἐξισλαμισθεῖ. Ἀγράμματος καὶ ἁπλοϊκός, ὅπως ἦταν, πίστευαν ὅτι θὰ τὸν ἔπειθαν. Σκάρωσαν μιὰ δαιμονικὴ σκευωρία γιὰ νὰ τὸν συλλάβουν. Τὸν συκοφάντησαν ὅτι δῆθεν μεταφέρει μὲ τὸ ζῶο του μπαρούτι στοὺς ἀρματωμένους κλέφτες Ἕλληνες τῶν γύρω βουνῶν. Τὸν συνέλαβαν καὶ τὸν ἔκλεισαν σὲ μπουντρούμι. Τὸν ἐπισκέπτονταν καθημερινὰ καὶ προσπαθοῦσαν μὲ κολακεῖες καὶ ἀπειλὲς νὰ «τουρκέψει». Νὰ ἀνταλλάξει τὸ Εὐαγγέλιο μὲ τὸ Κοράνιο, τὸ Χριστὸ μὲ τὸ Μωάμεθ. Ὅμως ἐκεῖνος στεκόταν ἀμετάπειστος. Ἡ ὀρθόδοξη πίστη εἶχε βαθιὲς ρίζες στὴν ψυχή του καὶ δὲν ἦταν εὔκολο γιὰ ἐκείνους νὰ τὴν ξεριζώσουν.
Πέρασε πολὺς καιρός, χωρὶς νὰ ἐπιτύχουν τὸ στόχο τους. Ὁ Μιχαὴλ δὲν ὑπέκυπτε. Τότε ἄρχισαν τὶς φοβέρες, λέγοντάς του ὅτι ἡ ὑπομονή τους εἶχε ἐξαντληθεῖ καὶ ὅτι θὰ τὸν θανάτωναν ἂν δὲν ἀσπασθεῖ τὸ Ἰσλάμ. Κάποιος πιστὸς Χριστιανός, ὀνόματι Γεώργιος, φοβοῦνταν ὅτι ὁ δεκαοχτάχρονος Μιχαὴλ θὰ λύγιζε καὶ θὰ ἀλλαξοπιστοῦσε. Δωροδόκησε λοιπὸν τοὺς φύλακες καὶ ζήτησε νὰ τὸν ἐπισκεφτεῖ. Τὸν βρῆκε, ὄχι πανικόβλητο, ἀλλὰ ἤρεμο καὶ γονατιστὸ νὰ προσεύχεται μὲ δάκρυα καὶ νὰ ψέλνει τροπάρια τῆς Ἐκκλησίας. Ἔπιασε συζήτηση μαζί του καὶ προσπαθοῦσε νὰ τὸν στηρίξει καὶ νὰ τοῦ ἐμβαθύνει τὴν πίστη στὸ Χριστό. Νὰ τὸν ἐνθαρρύνει νὰ δεχτεῖ τὸ μαρτύριο καὶ νὰ μὴν δειλιάσει μπροστὰ στὰ βασανιστήρια καὶ τὸ θάνατο. Ὁ Γεώργιος ἀγκάλιασε τὸν Μάρτυρα, τὸν ἀσπάστηκε καὶ ἔφυγε.
Οἱ βασανισμοὶ συνεχίζονταν καθημερινά. Τὸν χτυποῦσαν ἀλύπητα γιὰ ὧρες καὶ ἐκεῖνος φώναζε μὲ ὅλη τὴ δύναμη τῆς ψυχῆς του: «δὲν τουρκίζω, δὲν τουρκίζω· εἶμαι χριστιανός»!
Τὸν παρουσίασαν στὸν Βοεβόδα. Ἐκεῖνος ἄρχισε νὰ τοῦ τάζει ἀξιώματα, τιμὲς καὶ πλούτη ἂν ἀλλαξοπιστοῦσε. Ὁ Μιχαὴλ ἐπαναλάμβανε τὴν στερεότυπη ἄρνησή του: «δὲν τουρκίζω, δὲν τουρκίζω· εἶμαι χριστιανός»! Μετά ἄρχισαν οἱ φοβέρες, ἀλλὰ αὐτὸς ἔμεινε ἑδραῖος στὴν πίστη του στὸ Χριστό. Ὅταν εἶδε ὁ Βοεβόδας ὅτι δὲν μπόρεσε νὰ τὸν μεταπείσει, τὸν παρέδωσε σὲ ἕναν θηριώδη ἄνθρωπο, τὸν Καλοπασσιὰ ἀπὸ τὰ Γιάννενα, ὁ ὁποῖος βρισκόταν ἐκεῖνες τὶς μέρες στὴν Ἀθήνα. Ὁ αἱμοδιψὴς ἐκεῖνος ἄνθρωπος ἦταν ὁ φόβος καὶ ὁ τρόμος τῶν φυλακισμένων. Ἔλπιζε πὼς καὶ μόνο ἡ θέα του, θὰ μποροῦσε νὰ κάμψει τὴν ἄρνησή του νὰ ἀλλαξοπιστήσει. Ὁ Μιχαὴλ στάθηκε μπροστά του μὲ ἀσυνήθιστο θάρρος. Ἀγνόησε ἐπιδεικτικὰ τὰ ταξίματα καὶ τὶς φοβέρες του καὶ φώναζε μὲ ὅλη τὴ δύναμή του, νὰ ἀκουστεῖ ὅσο μακριὰ γινόταν: «δὲν τουρκίζω»!
Μετὰ ἀπὸ αὐτὸ τὸν ὁδήγησαν στὸν τοῦρκο δικαστὴ γιὰ νὰ δικαστεῖ. Ἀλλὰ καὶ σ’ αὐτὸν ἡ μόνη του ἀπολογία ἦταν ἡ φράση του: «δὲν τουρκίζω»! Ἐκεῖνος γεμᾶτος ὀργὴ καὶ θυμὸ ἔβγαλε τὴν ἀπόφαση: θάνατος δι’ ἀποκεφαλισμοῦ! Ὁ Μιχαὴλ ἄκουσε μὲ πρωτόγνωρη ἠρεμία τὴ θανατική του καταδίκη! Τὸν ἅρπαξαν οἱ ὁπλισμένοι δήμιοι καὶ τὸν ἔσυραν στὸν τόπο τῆς ἐκτέλεσης. Ἐκεῖνος τοὺς ἀκολουθοῦσε μὲ χαρά, λὲς καὶ πήγαινε σὲ πανηγύρι! Ἀπέβαλλε κάθε ἴχνος φόβου καὶ ἀγωνίας, διότι ἤξερε ὅτι λίγες στιγμὲς τὸν χώριζε ἀπὸ τὴ συνάντησή του μὲ τὸ Δεσπότη Χριστό. Στὸ δρόμο ὅποιους Χριστιανοὺς συναντοῦσε τοὺς ἔλεγε: «συγχωρέστε με, ἀδέλφια, κι ὁ Θεὸς νὰ σᾶς συγχωρέσει»! Ἐκεῖνοι τὸν κοίταζαν φοβισμένοι, ἐξ αἰτίας τῆς παρουσίας τῶν τούρκων, ἀλλὰ μὲ τὸ βλέμμα τους τοῦ ἔδιναν κουράγιο.
Ὅταν ἔφτασαν στὸν τόπο τῆς ἐκτέλεσης, στὸ χῶρο τῶν ἐρειπίων του Ὀλυμπίου Διός, ὁ Μιχαὴλ γονάτισε καὶ προσευχήθηκε θερμά. Κατόπιν ἔσκυψε τὸ κεφάλι του καὶ περίμενε τὸ φονικὸ σπαθί. Ὅμως ὁ ἄπιστος δήμιος τὸν ἅρπαξε ἀπὸ τὰ μαλλιὰ καὶ τοῦ ἔβαλε τὸ σπαθὶ στὸ λαιμό, πιστεύοντας ὅτι ὁ Μάρτυρας θὰ δείλιαζε, μπροστὰ στὸ θάνατο καὶ θὰ ἀρνοῦνταν τὸ Χριστό. Ὅμως ἐκεῖνος τοῦ φώναζε: «Χτύπα γιὰ χάρη τῆς πίστης»! Ὁ δήμιος ἄρχισε νὰ κόβει ἀργὰ καὶ βασανιστικὰ τὸ λαιμό του, ἐλπίζοντας ὅτι τὴν ὕστατη στιγμὴ θὰ μεταπείθονταν. Τὸ αἷμα ἔτρεχε ποτάμι καὶ ὁ πόνος ἦταν φρικτός, ἀλλὰ ἐκεῖνος φώναζε ἀκόμα δυνατότερα: «Χτύπα γιὰ τὴν πίστη μου»! Ὁ θηριώδης δήμιος γεμᾶτος ἀγανάκτηση, μὲ ἕνα δυνατὸ χτύπημα, ἔκοψε τὴν τίμα κεφαλή του καὶ ἡ ψυχὴ τοῦ φτερούγησε στὰ οὐράνια! Ἦταν 9 Ἰουλίου τοῦ ἔτους 1770, ἢ 1771, σύμφωνα μὲ διαφορετικὲς πηγές. Κάποιος χάραξε στὴν πρώτη κολώνα τοῦ ἀρχαίου ναοῦ τὴν ἐπιγραφή: «1771 Ἰουλίου 9 ἀπεκεφαλίσθη ὁ Πακνανὰς Μιχάλης». Ἡ μνήμη του ἑορτάζεται στὶς 9 Ἰουλίου.
Στὴν περιοχὴ τοῦ Νέου Κόσμου, στὸν Ἱερὸ Ναὸ Ἀναλήψεως τοῦ Κυρίου (ὁδὸς Λαγουμιτζῆ καὶ Ντελακρουὰ) ὑπάρχει παρεκκλήσιο τοῦ ἁγίου. Στὸ σημεῖο ἐκεῖνο, βρισκόταν, κατὰ τὴν παράδοση, οἱ κῆποι του.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε.
Νεότητι σώματος τὸν παλαμναῖον ἐχθρόν, ἀθλήσας κατέβαλες, ὑπὲρ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ, τμηθεὶς τὸν αὐχένα σου· ὅθεν τῶν Ἀθηναίων ἡ περίδοξος πόλις μέλπει τὴν ἄθλησίν σου, Μιχαὴλ Νεομάρτυς· ἐκ ταύτης γὰρ ὡς ἄνθος εὐῶδες ἐβλάστησας.
Κοντάκιον
Ἦχος δ’. Ἐπέφανεν σήμερον.
Εὐσεβείας ἤθεσι κεκοσμημένος, μαρτυρίου ἤνυσας, τὸ θεῖον σκάμμα Μιχαήλ, καὶ ἐκ χειρὸς τοῦ Παντάνακτος, τὸν τῆς ἀθλήσεως στέφανον εἴληφας.
ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
9 Ἰουλίου 2025 ἑορτάζουν:
Ἅγιος Παγκράτιος Ἱερομάρτυρας ἐπίσκοπος Ταυρομενίας
Ἅγιος Μιχαὴλ Πακνανὰς ὁ κηπουρός
Ὅσιος Φώτιος κτήτορας τῆς Μονῆς Ἀκαπνίου στὴ Θεσσαλονίκη
Ἅγιοι Ἀνδρέας καὶ Πρόβος
Ἀνάμνηση τῶν Ἐγκαινίων τοῦ Ναοῦ τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου ἐν τῇ Πηγῇ
Ὅσιοι Διονύσιος «ὁ ρήτωρ» καὶ ὁ ὑποτακτικός του Ἅγιος Μητροφάνης ὁ πνευματικός
Ἅγιος Μεθόδιος ὁ νέος Ἱερομάρτυρας