ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ
Θεολόγου – Καθηγητοῦ
Μιὰ ἀπὸ τὶς δραματικότερες περιόδους τῆς ἐκκλησιαστικῆς μας ἱστορίας εἶναι καὶ ὁ 20ος αἰῶνας, ὅπου δοκιμάστηκαν σκληρὰ πολλὲς Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες ἀπὸ τὰ μαρξιστικὰ καθεστῶτα. Χιλιάδες κληρικοὶ ὅλων τῶν βαθμῶν καθὼς καὶ ἑκατομμύρια πιστοὶ διώχτηκαν, βασανίστηκαν καὶ ἔχασαν τὴ ζωή τους, μὲ μόνη αἰτία ὅτι πίστευαν στὸ Θεὸ καὶ ἦταν Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί. Ἕνας ἀπὸ αὐτοὺς τοὺς χιλιάδες κληρικοὺς ἦταν καὶ ὁ ἅγιος Λουκᾶς ὁ Ἰατρός, ἀρχιεπίσκοπος Συμφερουπόλεως καὶ Κριμαίας.
Γεννήθηκε τὸ 1877 στὸ Κέρτς της Κριμαίας καὶ τὸ κοσμικό του ὄνομα ἦταν Βαλεντὶν Γιασενέσκι. Ὁ πατέρας του ἦταν παπικὸς καὶ ὀρθόδοξη μητέρα του, ἡ ὁποία τὸν ἀνάθρεψε τυπικὰ ὀρθόδοξα. Νωρὶς εἶχαν μετακομίσει στὸ Κίεβο, ὅπου ὁ Βαλεντὶν σπούδασε ἰατρική. Ἔλαβε τὸ πτυχίο του τὸ 1903 ὡς ὀφθαλμίατρος.
Στὰ 1904 ξέσπασε ὁ Ρωσο – Ἰαπωνικὸς πόλεμος, ὅπου ὁ Βαλεντὶν βρέθηκε στὸ μέτωπο ὡς ἐπιτυχημένος στρατιωτικὸς χειροῦργος ἰατρός. Ἐκεῖ γνώρισε τὴ σύζυγό του Ἄννα Βασιλίεβνα Λάνσκαγια, μὲ τὴν ὁποία ἀπέκτησε τέσσερα παιδιά. Μετὰ τὸ τέλος τοῦ πολέμου ἐργάστηκε ὡς ἰατρὸς σὲ διάφορες περιοχές.
Οἱ ἐπιτυχίες του τὸν ἔκαμαν διάσημο. Μελέτησε καὶ ἐφάρμοσε πρωτοποριακὲς μεθόδους ἀναισθησίας, ἐνῷ στὸν τομέα της ὀφθαλμολογίας ἦταν πρωτοπόρος. Ἀσχολήθηκε ἰδιαίτερα μὲ τὴ θεραπεία τῶν πυογόνων λοιμώξεων.
Τὸ 1917 ἐκλέχτηκε καθηγητὴς στὸ Πανεπιστήμιο τῆς Τασκένδης. Ὅμως τὴν ἴδια χρονιὰ εἶχε ξεσπάσει ἡ ἐπανάσταση τῶν Μπολσεβίκων, ἡ ὁποία κήρυξε ἀπηνῆ διωγμὸ κατὰ τῆς Ἐκκλησίας. Οἱ πιστοὶ ὑφίσταντο παντοειδεῖς διώξεις. Ὁ Βαλεντὶν ἤδη εἶχε ἀνακαλύψει τὴν ὀρθόδοξη πνευματικότητα καὶ εἶχε γίνει πιστὸς Ὀρθόδοξος Χριστιανὸς καὶ γι’ αὐτὸ ἔγινε στόχος τῶν ἀθέων μαρξιστῶν. Στὸ Πανεπιστήμιο ἐκδήλωνε ἀνοικτὰ τὴν πίστη του, προκαλῶντας τὴν ἀγανάκτηση καὶ τὸ μῖσος τῶν ἄθεων συναδέλφων του. Κάποιος νοσοκόμος τὸν συκοφάντησε καὶ τὸ καθεστὼς τὸν συνέλαβε. Εὐτυχῶς, μὲ θαυματουργικὸ τρόπο, ἀθωώθηκε καὶ ἀφέθηκε ἐλεύθερος. Ὅμως πέθανε ἡ σύζυγός του ἀπὸ φυματίωση καὶ ἀναγκάστηκε νὰ ἐμπιστευτεῖ τὴν ἐπιμέλεια τῶν παιδιῶν του στὴν πιστὴ νοσοκόμα Σοφία Σεργκέγεβνα.
Ἀπὸ τὶς πρῶτες ἡμέρες τὸ ἄθεο καθεστὼς δημιούργησε μιὰ ψευδοεκκλησία, τὴ λεγόμενη «Ζῶσα Ἐκκλησία», γιὰ νὰ ἐλέγχει τοὺς πιστούς, νὰ τοὺς διαιρεῖ καὶ νὰ τοὺς ἀπομακρύνει ἀπὸ τὴν ἀληθινὴ Ἐκκλησία. Ὁ Βαλεντὶν ἔμεινε πιστὸς στὴν ἀληθινὴ μαρτυρικὴ καὶ διωκόμενη Ἐκκλησία. Μετὰ τὴν ὑπεράσπιση μὲ σθένος τοῦ ἀρχιεπισκόπου Τασκένδης Ἰννοκεντίου, ἐκεῖνος τοῦ πρότεινε νὰ χειροτονηθεῖ πρεσβύτερος. Δέχτηκε καὶ στὶς 21-1-1921 ἔγινε ἡ χειροτονία του. Παράλληλα συνέχιζε νὰ ἐργάζεται στὸ Πανεπιστήμιο.
Τὸ 1923, μετὰ τὴν ἀπομάκρυνση τοῦ Ἰννοκεντίου ἐκλέχτηκε ἀρχιεπίσκοπος Τασκένδης, ἀφοῦ ἐκάρη πρῶτα μοναχός, λαμβάνοντας τὸ ὄνομα Λουκᾶς. Ταξίδεψε κρυφὰ στὸ Πεντζικὲντ γιὰ νὰ λάβει τὴ χειροτονία του ὡς ἐπίσκοπος.
Αὐτὸ θεωρήθηκε ὡς ἀντικαθεστωτικὴ ἐνέργεια, συνελήφθη καὶ φυλακίστηκε. Στὴ φυλακὴ ὁλοκλήρωσε τὸ πρωτοπόρο ἐπιστημονικό του σύγγραμμα: «Δοκίμια γιὰ τὴν χειρουργικὴ τῶν πυογόνων λοιμώξεων», τὸ ὁποίου ἀπαγόρευσαν τὴν ἔκδοση ἐπειδὴ ὁ συγγραφέας ἐπέμενε νὰ γραφεῖ στὸ ἐξώφυλλο ἡ ἐπισκοπική του ἰδιότητα! Κατόπιν ἀποφασίστηκε ἡ μετακίνησή του στὴ Μόσχα, ὅπου ἔπαθε τὸ πρῶτο του καρδιακὸ ἐπεισόδιο, καὶ κατόπιν στὴ Σιβηρία στὴν πόλη Γενισέϊσκ καὶ ἀργότερα 2000 χιλιόμετρα μακρύτερα, στὴν πόλη Τουρουχάνσκ. Οἱ συνθῆκες διαβίωσής του ἦταν τραγικές, τὰ ἐνδύματα ἐλαφρὰ καὶ τὸ φαγητὸ σπάνιο. Παρ’ ὅλα αὐτὰ ὁ Λουκᾶς προσέφερε δωρεὰν τὶς ἰατρικές του ὑπηρεσίες στὸ λαὸ τῆς περιοχῆς. Αὐτὸ δὲν ἄρεσε στοὺς ἄθεους τοῦ καθεστῶτος, οἱ ὁποῖοι τὸν μετακίνησαν πάνω ἀπὸ τὸν ἀρκτικὸ κύκλο, στὸ χωριὸ Πλάχινο. Ἡ ὑγεία του ἐπιδεινώθηκε ἐπικίνδυνα. Ἔμεινε δύο μῆνες καὶ κατόπιν ἐπέστρεψε στὸ Τουρουχάνσκ, λόγῳ ἀπαίτησης τῶν κατοίκων. Μετὰ ὀκτὼ μῆνες, ἀφέθηκε ἐλεύθερος.
Γύρισε στὴν Τασκένδη, ἀλλὰ ἀντιμετώπιζε ἀπίστευτες διώξεις ἀπὸ τοὺς καθεστωτικούς, ἐπειδὴ δὲν ἤθελε νὰ ἀποβάλλει τὸ σχῆμα τοῦ κληρικοῦ. Δὲν τοῦ ἐπέτρεπαν νὰ ἀσκεῖ τὸ ἰατρικὸ ἐπάγγελμα φορῶντας τὰ ράσα. Οὔτε νὰ μπεῖ στὸ χειρουργεῖο φορῶντας τὸν Τίμιο Σταυρό. Ἀναγκάστηκε σὲ παραίτηση ἀπὸ τὸ ἐπισκοπικὸ θρόνο καὶ κατόπιν ὁδηγήθηκε ξανὰ στὴ Βόρεια Ρωσία ὡς ἐξόριστος. Ἐκεῖ ἔχασε τὴν ὅρασή του ἀπὸ τὸ ἕνα μάτι. Ἐκδίδονται τὰ συγγράμματά του χωρὶς τὴ θέλησή του, καὶ χωρὶς τὴν ἀρχιερατική του ἰδιότητα. Ἀφέθηκε ἐλεύθερος καὶ ἐγκαταστάθηκε στὸ Λένινγκραντ, ὅπου ἀσκοῦσε τὸ ἐπάγγελμα τοῦ ἰατροῦ δωρεάν. Αὐτὸ ἐνόχλησε τὸ καθεστὼς τὸν ὁποῖο συνέλαβαν καὶ πάλι καὶ τὸν ὁδήγησαν στὴ Σιβηρία ἐξορία.
Τὸν Ἰούνιο τοῦ 1941 εἰσβάλουν τὰ χιτλερικὰ στρατεύματα στὴ Ρωσία. Ὁ ἐξόριστος ἐπίσκοπος ἰατρὸς ζήτησε νὰ πάει ἐθελοντὴς στὸ μέτωπο. Ἐκεῖ ἔδειξε πρωτοφανῆ ἡρωισμὸ καὶ αὐτοθυσία, σώζοντας χιλιάδες τραυματίες. Τὸ Κόμμα ἀναγνώρισε τὴν προσφορά του καὶ τὸν ἔκανε ἀρχίατρο καὶ ὑπεύθυνο 150 στρατιωτικῶν νοσοκομείων. Μετὰ τὸ τέλος τοῦ πολέμου, τὸ 1946 βραβεύτηκε μὲ τὸ βραβεῖο Στάλιν, γιὰ τὴν προσφορά του στὴν πατρίδα καὶ τὴν ἐπιστήμη.
Στὰ 70 του χρόνια ἔγινε ἀρχιεπίσκοπος Συμφερουπόλεως καὶ Κριμαίας, ἀναλαμβάνοντας ἕνα τιτάνιο ποιμαντικὸ καὶ φιλανθρωπικὸ ἔργο. Προσπάθησε μὲ ἀπίστευτες δυσκολίες νὰ ἀναδιοργανώσει τὴν τοπικὴ ἐκκλησία. Οἱ ἐγκάθετοι τοῦ Κόμματος τὸν πολεμοῦσαν λυσσαλέα.
Δὲν τοῦ ἐπιτρέπουν νὰ ἀσκήσει τὸ ἐπάγγελμα τοῦ ἰατροῦ σὲ δημόσιο νοσοκομεῖο, γι’ αὐτὸ ἀναγκάζεται νὰ ἀσκεῖ τὴν ἰατρικὴ ἐθελοντικά, χωρὶς ἀμοιβή. Κήρυττε νυχθημερὸν καὶ ἔγραφε. Ὅμως ἡ ὅρασή του ἄρχισε νὰ μειώνεται δραματικά. Τὸ 1956 τυφλώθηκε ὁριστικά. Ἐν τῷ μεταξὺ νέο κῦμα διώξεων κατὰ τῆς Ἐκκλησίας εἶχε κηρύξει ὁ Νικήτα Κρουτσώφ. Καὶ πάλι στὸ στόχαστρο ὁ ἀσθενής, ταλαιπωρημένος καὶ τυφλὸς ἐπίσκοπος Λουκᾶς. Τὰ Χριστούγεννα τοῦ 1960 λειτούργησε γιὰ τελευταία φορά. Τὴν Κυριακὴ τῶν Ἁγίων Πάντων, 11 Ἰουνίου 1961, κοιμήθηκε εἰρηνικά. Στὴν ἐξόδιο ἀκολουθία του, παρ’ ὅλα τὰ ἐμπόδια, ποὺ ἔβαλε τὸ καθεστώς, συμμετέσχε χιλιάδες λαοῦ, ὥστε ἡ κηδεία του θύμιζε λαϊκὴ ἐπανάσταση. Στὴ συνείδηση τοῦ λαοῦ ἦταν ἤδη ἅγιος. Τὸ Νοέμβριο τοῦ 1995 ἔγινε ἡ ἁγιοκατάταξή του καὶ τὸ Μάρτιο τοῦ 1996 ἔγινε ἡ ἀνακομιδὴ τῶν λειψάνων του, τὰ ὁποῖα εὐωδίαζαν. Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 11 Ἰουνίου καὶ θεωρεῖται θαυματουργός.
Ὁ ἅγιος Ἐπίσκοπος Λουκᾶς ὁ ἰατρὸς ἀποτελεῖ μιὰ σπάνια ὁμολογιακὴ φωνὴ στὸν ταραγμένο 20ο αἰῶνα, ὅπου ἡ ἀντίχριστη μαρξιστικὴ ἰδεολογία εἶχε γίνει πολιτικὴ ἐξουσία καὶ εἶχε ὁρκιστεῖ νὰ ἀφανίσει τὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Θὰ μποροῦσε νὰ χαρακτηριστεῖ ὡς ἕνας ἀπὸ τοὺς κυρίους ἐκπροσώπους τῆς Ἐκκλησίας, ὁ ὁποῖος ὄρθωσε τὸ ἀσθενικὸ (σωματικὰ) ἀνάστημά του, στοὺς προσωρινὰ παντοδυνάμους κόκκινους τυράννους. Ἡ ἱστορία ἀποφάνθηκε: ἡ δική του ἡρωικὴ ἀντίσταση, μαζὶ μὲ ἐκεῖνες τῶν πολλῶν χιλιάδων ἀγωνιστῶν, νίκησε κατὰ κράτος τοὺς ὑπερφίαλους χριστιανομάχους καὶ τοὺς ἔστειλε ἀνεπιστρεπτὶ στὸ πλέον ἀραχνιασμένο χρονοντούλαπο τῆς ἱστορίας, γιὰ πάντα, γιὰ νὰ θυμίζουν στὶς ἑπόμενες γενιὲς ὅτι εἶναι σκληρὸ σὲ ἐκεῖνον, ποὺ κλωτσᾶ μυτερὰ καρφιὰ μὲ γυμνὰ πόδια, «σκληρὸν πρὸς κέντρα λακτίζειν» (Πράξ.26,14), Ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἀνίκητη καὶ «πύλαι Ἅδου οὐ κατισχύσουσιν αὐτῆς» (Μάτθ.16,18)!
Ἀπολυτίκιον
Νέον ἅγιον τοῦ Παρακλήτου, σέ ἀνέδειξεν, Λουκᾶ ἡ Χάρις, ἐν καιροῖς διωγμῶν τε καί θλίψεων Νόσους μέν ὡς ἰατρός ἐθεράπευσας, καί τάς ψυχάς ὡς ποιμήν καθοδήγησας πάτερ τίμιε, ἐγγάμων τύπος καί μοναστῶν, πρέσβευε σωθῆναι τάς ψυχάς ἡμῶν.
Κοντάκιον
Ἀνεδείχθης ἥλιος, νυκτί βαθεῖα, διωγμοῦ, μακάριε, διό καί θάλπος νοητόν, τό ἐκ Θεοῦ σύ ἐξέχεας, χειμαζομένοις, Λουκᾶ πανσεβάσμιε.
ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
11 Ιουνίου 2025 ἑορτάζουν:
Ἅγιοι Βαρθολομαῖος καὶ Βαρνάβας
Ἅγιος Μητροφάνης Τσί-Σοὺνγκ καὶ οἱ μαζὶ μ’ αὐτὸν μαρτυρήσαντες: Τατιανὴ ἡ Πρεσβυτέρα του, Ἠσαΐας καὶ Ἰωάννης οἱ γιοί του, Μαρία ἡ νύφη του, Ἁγία Ἴα (ἢ Ἴγια) ἡ διδασκάλισσα καὶ ἄλλοι 222 Κινέζοι Μάρτυρες
Σύναξη τῆς Παναγίας «Ἄξιον Ἐστὶ» (ἢ ἐν τῷ «Ἀδεῖν»)
Ἅγιος Λουκᾶς Ἀρχιεπίσκοπος Συμφερουπόλεως καὶ Κριμαίας
Ἅγιος Θεόπεμπτος, μαζὶ μὲ ἄλλους τέσσερις μάρτυρες
Ὅσιος Βαρνάβας ὁ θαυματουργὸς ὁ ἐν Λεμεσώ
Ὅσιος Βαρνάβας τοῦ ποταμοῦ Βετολούγκα
Ἅγιος Ζαφείριος ὁ Νεομάρτυς