ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ
Θεολόγου – Καθηγητοῦ
Ἀνάμεσα στὴν πληθώρα τῶν ἐνδόξων Νεομαρτύρων, συγκαταλέγεται καὶ ὁ ἅγιος καὶ ἔνδοξος Νεομάρτυρας Μᾶρκος ὁ ἐν Χίῳ μαρτυρήσας. Ἕνας ἀπὸ τοὺς πολλοὺς ἐξωμότες, ὁ ὁποῖος συναισθάνθηκε τὸ μεγάλο λάθος του καὶ τὸ ξεπλήρωσε μὲ τὸ αἷμα τοῦ μαρτυρίου του.
Γεννήθηκε στὴ Σμύρνη στὸ δεύτερο μισὸ τοῦ 18ου αἰῶνα. Ὁ πατέρας του καταγόταν ἀπὸ τὴ Θεσσαλονίκη καὶ ὀνομαζόταν Χατζῆ Κωνσταντῆς καὶ ἡ μητέρα του ἀπὸ τὴ Σμύρνη καὶ ὀνομαζόταν Μαρία. Ἀσκοῦσε τὸ ἐπάγγελμα τοῦ πλανόδιου ἔμπορα (γυρολόγου) στὴν περιοχὴ Κουσάντασι (Νέα Ἔφεσο), ἀπέναντι ἀπὸ τὴ Χίο. Στὰ 1788, ὅταν ἦρθε σὲ ἡλικία γάμου νυμφεύτηκε μιὰ σεμνὴ χριστιανὴ κοπέλα. Μὲ παρότρυνση τοῦ ἀδελφοῦ του ἐγκαταστάθηκε στὴν Ἔφεσο. Ἐκεῖ ὅμως γνωρίστηκε μὲ μιὰ ἄλλη χριστιανὴ γυναῖκα, ὀνόματι καὶ αὐτὴ Μαρία, μὲ τὴν ὁποία σύναψε μαζί της παράνομο ἐρωτικὸ δεσμό. Κάποια στιγμή τους συνέλαβαν αὐτοφώρῳ καὶ τοὺς ὁδήγησαν δεμένους στὸν τοῦρκο δικαστὴ τῆς πόλεως, νὰ δικαστοῦν γιὰ τὸ ἀδίκημα τῆς μοιχείας καὶ νὰ διαπομπευτοῦν. Τοὺς τέθηκε τὸ δίλλημα: ἂν ἤθελαν νὰ ἀθωωθοῦν, ἔπρεπε νὰ ἀλλαξοπιστήσουν. Ὁ Μᾶρκος καὶ ἡ ἐρωμένη του δέχτηκαν νὰ γίνουν μουσουλμᾶνοι καὶ ἀφέθηκαν ἐλεύθεροι.
Τὴν ἄλλη μέρα ὁ Μᾶρκος ὑπέστη περιτομὴ καὶ υἱοθετήθηκε ἀπὸ τὸν ἀγᾶ τῆς περιοχῆς. Ἡ μοιχαλίδα Μαρία κλείστηκε στὸ χαρέμι τοῦ ἀγᾶ, ἀλλὰ ἀργότερα ἀφέθηκε νὰ ζήσει ἐλεύθερη, μὲ μισθό, ποὺ τῆς ἔδινε ὁ ἀγᾶς.
Ὅμως γρήγορα ὁ Μᾶρκος συναισθάνθηκε τὸ μεγάλο σφάλμα του, νὰ ἀρνηθεῖ τὴν πίστη του καὶ νὰ τουρκέψει. Γιὰ νὰ μὴ δώσει ὑποψίες στὸν ἀγᾶ, ἔδειχνε φαινομενικὴ σκληρότητα στοὺς Χριστιανοὺς καὶ ἐπαινοῦσε τοὺς τούρκους.
Πῆγε κρυφὰ σὲ κάποιο ἐξομολόγο, στὸν ὁποῖο, μὲ δάκρυα καὶ στεναγμοὺς μετανοίας ἐξομολογήθηκε τὸ κρῖμα του. Ἔπεισε καὶ τὴ Μαρία νὰ συναισθανθεῖ καὶ αὐτὴ τὸ σφάλμα της, πείθοντάς την νὰ πάει στὸν ἐξομολόγο. Ὁ πνευματικὸς τοὺς συμβούλεψε νὰ φύγουν μακριά, διότι κινδύνευε ἡ ζωή τους. Μάλιστα τοὺς ὑποσχέθηκε ὅτι θὰ τοὺς διευκόλυνε νὰ φύγουν. Κάποιος φίλος του γιατρὸς πιστοποίησε δῆθεν σοβαρὴ ἀσθένεια τῆς Μαρίας, ζήτησαν τὴν ἄδεια νὰ μεταβοῦν στὴ Σμύρνη, γιὰ θεραπεία. Ὁ ἀγᾶς τους ἐπέτρεψε καὶ ἀναχώρησαν γιὰ τὴ Σμύρνη.
Ὅμως ὁ ἀγᾶς κατάλαβε ὅτι ἀπατήθηκε καὶ ἔστειλε ἀνθρώπους του στὴ Σμύρνη γιὰ νὰ τοὺς συλλάβουν καὶ νὰ τοὺς γυρίσουν στὴν Ἔφεσο. Ὁ Μᾶρκος καὶ ἡ Μαρία τους ἀντιλήφτηκαν καὶ πρόλαβαν νὰ φύγουν μὲ τὸ πλοῖο γιὰ τὴν Τεργέστη. Στὰ 1792 βρέθηκαν στὴ Βενετία, ὅπου χρίστηκαν μὲ τὸ Ἅγιο Μύρο καὶ ἐντάχτηκαν ξανὰ στὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Μάλιστα, ἐφόσον εἶχαν προφανῶς λυθεῖ οἱ προηγούμενοι γάμοι τους, ζήτησαν καὶ παντρεύτηκαν, ζῶντας μὲ μετάνοια καὶ συντριβή.
Ὁ Μᾶρκος περιπλανήθηκε σὲ πολλοὺς τόπους, ἔφτασε μὲ τὴν οἰκογένειά του ἐν τέλει στὴ Ρωσία. Ὅμως δὲν ἔβρισκε ἡσυχία καὶ γαλήνη, τὸν ἔτυπτε ἡ συνείδησή του γιὰ τὸ κρῖμα τοῦ ἐξισλαμισμοῦ του. Γι’ αὐτὸ πῆρε τὴ μεγάλη ἀπόφαση νὰ πληρώσει μὲ τὸ μαρτύριο τὸ μεγάλο λάθος του.
Ἔτσι γύρισε στὴν Χίο καὶ ἀπὸ ἐκεῖ πέρα στὴν Ἔφεσο. Πῆγε καὶ βρῆκε τὸν ἐξομολόγο, ποὺ τὸν εἶχε βοηθήσει, ἀποκαλύπτοντας τὸν πόθο του νὰ μαρτυρήσει γιὰ τὸ Χριστό.
Ἐκεῖνος ὅμως τὸν ἀπέτρεψε, διότι τὴν ἐποχὴ ἐκείνη οἱ τοῦρκοι ἦταν ἐξαγριωμένοι ἀπὸ τὸ πρόσφατο μαρτύριο τοῦ Νεομάρτυρα ἁγίου Γεωργίου ἀπὸ τὴν Ἔφεσο καὶ τὴν ἀνέγερση ναοῦ πρὸς τιμή. Ὑπῆρχε κίνδυνος νὰ γκρεμίσουν τὸ ναὸ καὶ νὰ προβοῦν σὲ βιαιοπραγίες κατὰ τοῦ χριστιανικοῦ πληθυσμοῦ.
Ὁ Μᾶρκος ὑπάκουσε καὶ γύρισε στὴ Χίο. Ἐκεῖ ἀποφάσισε νὰ μαρτυρήσει. Ὕστερα ἀπὸ κατάλληλη πνευματικὴ προετοιμασία, θερμὴ προσευχὴ καὶ κοινωνία τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων καὶ πῆγε στὸν τοῦρκο δικαστή, ὅπου ὁμολόγησε τὴ χριστιανική του πίστη: «Ἐγὼ ἤμουν Χριστιανὸς καὶ ὀνομάζομαι Μᾶρκος. Κατάγομαι ἀπὸ τὴ Θεσσαλονίκη καὶ γεννήθηκα στὴ Σμύρνη ἀπὸ γονεῖς χριστιανούς. Ἀλλαξοπίστησα καὶ ἔγινα πρὸς στιγμὴ μουσουλμᾶνος. Ἀλλὰ μετάνιωσα καὶ γύρισα ξανὰ στὴν ἀληθινὴ πίστη τοῦ Χριστοῦ». Ἀμέσως πέταξε τὸ τουρκικὸ σαρίκι (μουσουλμανικὸ σκοῦφο) καταγῆς, τὸ πάτησε καὶ βγάζοντας τὸ σταυρὸ ἀπὸ τὸ στῆθος τον ἀσπάσθηκε! Ὁ κατὴς τοῦ εἶπε: «Εἶσαι τρελὸς ἢ μεθυσμένος, ἄνθρωπε;» «Οὔτε τρελὸς οὔτε μεθυσμένος εἶμαι», ἀπάντησε ὁ ἅγιος. Τότε προσπάθησε μὲ διάφορες κολακεῖες καὶ ταξίματα νὰ τὸν συνεφέρει καὶ νὰ ἀλλάξει γνώμη, ἀλλὰ ὁ Μᾶρκος ἔμεινε ἀμετάπειστος. Τότε ὁ κατὴς ἔδωσε διαταγὴ καὶ τὸν ἔκλεισαν στὴ φυλακὴ καὶ νὰ τὸν ὑποβάλλουν σὲ ἐπώδυνα βασανιστήρια, ἐλπίζοντας πὼς δὲν θὰ ἄντεχε τοὺς πόνους καὶ θὰ ἄλλαζε γνώμη. Μάλιστα ὁ ἀστυνόμος, ἕνας θηριώδης καὶ κακοῦργος ἄνθρωπος, ἔμπαινε κάθε τόσο στὴ φυλακὴ καὶ κλωτσοῦσε μὲ μανία τὸν Μᾶρκο, προξενῶντας του αἱμορραγίες!
Μετὰ μερικὲς ἡμέρες τὸν ὁδήγησαν ξανὰ στὸν κατή, ἀλλὰ καὶ πάλι ὁ Μᾶρκος ἔμεινε σταθερὸς στὴν πίστη του, κωφεύοντας γιὰ στὶς κολακεῖες καὶ τὶς ἀπειλές του. Μάλιστα δὲ καλοῦσε τοὺς παριστάμενους τούρκους νὰ μεταστραφοῦν στὸ Χριστό!
Ἐκεῖνοι ἐξαγριώθηκαν, ὅρμισαν ἐναντίον του, τὸ ξυλοφόρτωσαν ἀνελέητα καὶ τὸν ἔριξαν ἀπὸ τὶς σκάλες, τραυματίζοντάς τον σοβαρά. Ὁ θηριώδης ἀστυνόμος ἅρπαξε ἕνα χονδρὸ ξύλο, μὲ τὸ ὁποῖο τοῦ τσάκισε καὶ τοῦ διέλυσε τὰ πόδια! Κατόπιν τὸν πέταξαν ξανὰ στὴ φυλακή, ὅπου τὸν ὑπέβαλλαν σὲ σκληρότερα βασανιστήρια. Ἐκεῖνος, παρὰ τοὺς φρικτοὺς πόνους του δὲν διαμαρτύρονταν καὶ δὲν βογκοῦσε. Ἀντίθετα ὕψωνε τὴ φωνή του, ὅσο ἄντεχε καὶ ἔψελνε ὕμνους στὸ Θεό! Παρὰ τὴν ἀλγεινή του κατάσταση, ἔδειχνε εὐχαριστημένος καὶ χαρούμενος, ποὺ ὁ Θεὸς τὸν ἀξίωσε νὰ ὑφίσταται μαρτύρια γιὰ τὴν ἀγάπη Του! Προσευχόταν ἀδιάκοπα στὸ Χριστὸ καὶ Τὸν παρακαλοῦσε: «Κύριε, δέξου με, ἐμένα, τὸν ἀρνητή Σου»!
Οἱ χριστιανοὶ τῆς Χίου, ὅταν ἔμαθαν γιὰ τὸ Μάρτυρα, γέμισε ἡ ψυχή τους ἀπὸ χαρὰ καὶ ἀγαλλίαση. Ἐκδήλωσαν τὴ χαρά τους μὲ νηστεία καὶ προσευχὴ στὸ Θεό, γιὰ νὰ ἐνισχύσει τὸν Μάρτυρα καὶ νὰ μὴν δειλιάσει στὰ φρικτὰ βασανιστήρια. Οἱ ναοὶ λειτουργοῦσαν καθημερινὰ καὶ πολλοὶ ἀψηφῶντας τοὺς κινδύνους τον ἐπισκέπτονταν στὴ φυλακὴ νὰ τὸν ἐνθαρρύνουν, ἀσπαζόμενοι τὶς πληγές του! Μάλιστα τοὺς ἔδινε ἐκεῖνος κουράγιο καὶ δύναμη, λέγοντάς τους νὰ μὴ λυποῦνται γι’ αὐτόν. «Αὔριο, τοὺς ἔλεγε, γίνεται ὁ γάμος μου», ἔλεγε χαρακτηριστικά, «νὰ χαίρεστε ὄχι νὰ λυπᾶστε καὶ νὰ κλαῖτε». Καὶ τοῦτο διότι προεῖδε τὸν θάνατό του καὶ ζήτησε συγχώρεση ἀπ’ ὅλους. Ἔστειλε ἐπίσης τὶς εὐχαριστίες του σ’ ὅσους τοῦ συμπαραστάθηκαν καὶ τὰ σέβη του στοὺς κληρικοὺς τῆς Χίου. Ζήτησε νὰ κοινωνήσει τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων καὶ γιὰ μιὰ ἀκόμη φορὰ ὁμολόγησε τὴν πίστη του στὸ Χριστό.
Ἔτσι, ὅταν ὁ τοῦρκος κριτὴς εἶδε ὅτι δὲν ὑπῆρχε περίπτωση νὰ τὸν μεταστρέψει, ἐνώπιον τοῦ μουφτῆ τῆς νήσου, ἔβγαλε διαταγὴ γιὰ τὴν θανάτωσή του, ὅπως προβλέπει τὸ Κοράνιο γιὰ τοὺς ἐξωμότες. Τὸν ὁδήγησαν, μὲ βρισιές, κλωτσιὲς καὶ ραβδισμοὺς στὸν τόπο τῆς ἐκτέλεσης. Ἐκεῖνος, παρ’ ὅλους τοὺς φρικτοὺς πόνους του καὶ τὰ τσακισμένα πόδια του βάδιζε μὲ χαρὰ καὶ ἀγαλλίαση γιὰ τὸ θάνατο, ὁ ὁποῖος ὅμως ἦταν γέννηση στὴν πραγματικὴ ζωή. Φαινόταν σὰν νὰ μὴν πατᾶ στὴ γῆ! Βλέποντας τὸ θέαμα αὐτὸ οἱ μουσουλμᾶνοι ἀποροῦσαν καὶ τὸ ἀπέδιδαν σὲ δαιμονικὴ ἐνέργεια! «Τὸ πῆραν καὶ τὸν σήκωσαν οἱ δαίμονες» ἔλεγαν!
Ὅταν ἔφτασαν στὸν τόπο τῆς ἐκτέλεσης, ἕνα πλῆθος ἀπὸ τούρκους καὶ χριστιανοὺς περίμεναν νὰ δοῦν τὴν ἐκτέλεση, Οἱ τοῦρκοι νὰ ἀπολαύσουν τὸ θέαμα τῆς θανάτωσης τοῦ «ἀπίστου» καὶ οἱ Χριστιανοὶ νὰ θαυμάσουν τὸν ἡρωισμὸ τοῦ Μάρτυρα.
Ὁ ἅγιος γονάτισε μόνος του καὶ εἶπε στὸν δήμιο: «Ἐμπρὸς κτύπα»! Ἐκεῖνος ἀπὸ ἀδεξιότητα δὲν κατάφερε νὰ τὸν ἀποκεφαλίσει καὶ ὁ ἅγιος ἔπεσε καταγῆς, περιμένοντας τὸ ἑπόμενο κτύπημα. Τελικὰ ὕστερα ἀπὸ πολλὰ κτυπήματα κατάφερε νὰ ἀποκόψει τὴν τίμια κεφαλὴ τοῦ Μάρτυρα. Ἦταν 5 Ἰουνίου 1801, ἡμέρα Τετάρτη. Οἱ κάτοικοι τῆς Χίου κατέκλεισαν τοὺς ναούς, ψάλλοντες ὠδὲς στὸ Θεό, γιὰ τὴν ὁμολογία τοῦ Μάρτυρα. Χωρὶς νὰ λυπηθοῦν τὰ χρήματα συγκέντρωσαν τὸ ποσὸ ποὺ ζητοῦσε ὁ τοῦρκος διοικητὴς γιὰ νὰ τοὺς δοθεῖ τὸ τίμιο λείψανό του, τὸ ὁποῖο εὐωδίαζε καὶ δὲν ἀποσυντίθετο! Τὸ παρέλαβαν μὲ εὐλάβεια καὶ τὸ ἔθαψαν μὲ τιμές. Κάποιοι πῆγαν στὸ τόπο τὴ ἐκτελέσεως καὶ πῆραν τὸ ματωμένο χῶμα γιὰ εὐλογία καὶ φυλακτὸ στὰ σπίτια τους! Τεμάχιο τοῦ ἱεροῦ του λειψάνου βρίσκεται στὴν Ἱερὰ Μητρόπολη Χίου. Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 5 Ἰουνίου, τὴν ἡμέρα τοῦ μαρτυρίου του.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος γ’. Θείας πίστεως.
Πᾶσαν εὔφρανας, τὴν νῆσον Χίον, Μάρτυς ἔνδοξε Μάρκε θεόφρον, ἀνάγκη ῥύξας λαμπρῶς τὴν εὐσέβειαν, καὶ κατῄσχυνας τὴν πλάνην τὴν βέβηλον, ἐν τοῖς σοῖς λόγοις καὶ ἄθλοις θεόσοφε. Ὡς οὗν ἔτυχες, οὗπερ ἐπόθεις ἀοίδιμε, μνημόνευε ἡμῶν τῶν εὐφημούντων σε.
Κοντάκιον
Ἦχος πλ. δ’. Τῇ ὑπερμάχῳ.
Τοῖς παρεστῶσι τῇ σορῷ σου Μάρκε ἔνδοξε, καὶ προσκυνοῦσί σου πιστῶς τὰ θεῖα λείψανα, τὴν τοῦ Πνεύματος πρεσβείαις σου δίδου χάριν, τὴν σκηνώσασαν ἐν τούτοις καὶ ἐμμένουσαν, καὶ ἐκβλύζουσαν τὰ ρεῖθρα τῶν ἰάσεων, καὶ γὰρ ἔσχηκας παῤῥησίαν πρὸς Κύριον.
ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
5 Ἰουνίου 2025 ἑορτάζουν:
Ἅγιος Δωρόθεος Ἱερομάρτυρας ἐπίσκοπος Τύρου
Ἅγιος Μᾶρκος ὁ νεομάρτυρας o «ἐν Χίῳ»
Ἅγιοι Δέκα Μάρτυρες ἐν Αἰγύπτῳ
Ἅγιος Χριστόφορος ἀπὸ τὴ Ρώμη
Ἅγιος Κόνων ἀπὸ τὴ Ρώμη
Μνήμη τῆς ἐπενεχθείσης ἡμῖν φοβερᾶς ἀπειλῆς καὶ ἀνάγκης, ἐν τῇ τῶν βαρβάρων ἐπιδρομή
Ἅγιος Νόννος
Ἅγιος Θεόδωρος Γιάροσλαβ ὁ Δούκας
Ἅγιος Boniface
Ἅγιος Πλούταρχος Ἀρχιεπίσκοπος Κύπρου
Ὅσιος Θεόδωρος ἐπίσκοπος Τύρου
Σύναξη τῶν Αἰτωλοακαρνάνων Ἁγίων
Ἅγιοι Βασίλειος, Παῦλος, Σέργιος, Νικόλαος, Λέοντας, Πέτρος, οἱ πρεσβύτεροι, Ἰγνάντιος ὁ μοναχός, Ἰωάννα οἱ μάρτυρες καὶ οἱ σὺν αὐτοῖς μαρτυρήσαντες ἐν Πολωνίᾳ