Τοῦ Λάμπρου Κ. Σκόντζου
Θεολόγου – Καθηγητοῦ
Ἡ ἐποχὴ τῶν διωγμῶν τῶν πρωτοχριστιανικῶν χρόνων εἶναι ἡ πλέον ἡρωικὴ περίοδος τῆς Ἐκκλησία μας, ἡ ὁποία ἀνέδειξε μέγα νέφος καλλίνικων Μαρτύρων. Ἀπέρριψαν τὴν εἰδωλολατρία, ὄρθωσαν τὸ ἀνάστημά τους στοὺς ἰσχυροὺς διῶκτες τους καὶ ὁμολόγησαν τὴν πίστη τους στὸ Χριστό, χύνοντας τὸ ἅγιο αἷμα τους καὶ δίνοντας τὴ ζωή τους γιὰ Ἐκεῖνον. Ἕνας ἀπὸ αὐτοὺς ὑπῆρξε ὁ μεγαλομάρτυς Προκόπιος.
Καταγόταν ἀπὸ τὴν Παλαιστίνη καὶ ἔζησε στὰ χρόνια τοῦ σκληροῦ αὐτοκράτορα Διοκλητιανοῦ (285-305). Ὁ πατέρας του ὀνομαζόταν Χριστόφορος καὶ ἦταν ἔνθερμος Χριστιανός, σὲ ἀντίθεση μὲ τὴ μητέρα του Θεοδοσία, ἡ ὁποία ἦταν φανατικὴ εἰδωλολάτρισσα. Τὸ ἀρχικό του ὄνομα ἦταν Νεανίας. Ἔχασε δυστυχῶς ἐνωρὶς τὸν πατέρα του καὶ ἔτσι τὴν ἀνατροφή του ἀνάλαβε ἡ μητέρα του, μεγαλώνοντας τὸν ὡς εἰδωλολάτρη.
Φαίνεται ὅτι εἶχε πρόσβαση στὸ παλάτι καὶ ἔτσι παρέδωσε τὸν Νεανία ὡς αὐλικὸ στὸν Διοκλητιανό, προσφέροντας καὶ ἕνα σεβαστὸ ποσό. Ἐκεῖνος ἐκτίμησε τὶς ἱκανότητές του καὶ τὸν ἀναγόρευσε Δούκα της Ἀλεξάνδρειας, δίνοντάς του μάλιστα ρητὴ ἐντολὴ νὰ πάει καὶ νὰ ἐξολοθρεύσει τοὺς ἐκεῖ πολυάριθμους Χριστιανούς. Σημειώνουμε πὼς ὁ θρησκόληπτος αὐτὸς αὐτοκράτορας εἶχε πεισθεῖ ἀπὸ τὰ εἰδωλολατρικὰ ἱερατεῖα τῆς Μ. Ἀσίας ὅτι οἱ «θεοὶ» ἀπαιτοῦσαν ἀπὸ αὐτὸν νὰ ἐξολοθρεύσει τοὺς Χριστιανοὺς καὶ νὰ σβήσει τὴν χριστιανικὴ πίστη, προκειμένου νὰ γίνουν καὶ πάλι εὐμενεῖς γιὰ τὸ κράτος καὶ τὸν ἴδιο. Γι’ αὐτὸ εἶχε κηρύξει τὸν πιὸ σκληρὸ καὶ ἀπάνθρωπο διωγμὸ κατὰ τῆς Ἐκκλησίας, ὁ ὁποῖος ἀνάδειξε ἑκατομμύρια Μάρτυρες.
Ἀφοῦ ἀνάλαβε τὴν ἐξουσία στὴν Ἀλεξάνδρεια, πῆρε ἐντολὴ νὰ πάει στὴν πόλη Ἀπάμεια (σημερινὴ Χαμὰν) τῆς Συρίας, μαζὶ μὲ δύο ἀξιωματικούς του. Ἐπειδὴ ὅμως ἔκανε πολὺ ζέστη ταξίδευαν τὴ νύχτα. Περὶ τὰ 30 χιλιόμετρα ἔξω ἀπὸ τὴν πόλη συνέβη κάτι τὸ ἀπροσδόκητο: ἔγινε μεγάλος σεισμὸς καὶ ὁ οὐρανὸς φωτίστηκε ἀπὸ ἐκτυφλωτικὲς ἀστραπές. Ταυτόχρονα ἀκούστηκε ἀπόκοσμη φωνή, ἡ ὁποία τὸν προειδοποιοῦσε πὼς ἂν ἐκτελοῦσε τὶς διαταγὲς τοῦ αὐτοκράτορα καὶ θανάτωνε Χριστιανούς, θὰ θανατώνονταν καὶ ὁ ἴδιος!
Ὁ Νεανίας, σάστισε ἀπὸ τὸ παράξενο φαινόμενο καὶ ρώτησε ποιός τοῦ μιλάει καὶ νὰ τοῦ φανερωθεῖ μπροστά του. Τότε ἕνας κρυστάλλινος Σταυρὸς ἐμφανίστηκε μπροστά του καὶ μιὰ φωνὴ ἀκούστηκε: «Ἐγὼ εἶμαι ὁ Ἐσταυρωμένος Ἰησοῦς, ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ»!
Ὁ ἀγαθῶν προθέσεων Δούκας κατάλαβε ὅτι ἐπρόκειτο γιὰ θεόσταλτο θαῦμα καὶ γι’ αὐτὸ ἔτρεξε στὴν Ἀπάμεια καὶ φρόντισε νὰ βρεῖ Χριστιανούς, νὰ κατηχηθεῖ. Ἀφοῦ μεταστράφηκε, ἔλαβε τὸ Ἅγιο Βάπτισμα καὶ ἔλαβε τὸ ὄνομα Προκόπιος. Ὅταν ἔφτασε στὴν Σκυθόπολη τῆς Κοίλης Συρίας κατασκεύασε ἕναν χρυσὸ Σταυρό, σύμφωνα μὲ ἐκεῖνον ποὺ τοῦ φανερώθηκε, τὸν ὁποῖο ἔκανε πλέον ἔμβλημά του, μαζὶ μὲ δύο εἰκόνες τῶν Ἀρχαγγέλων Μιχαὴλ καὶ Γαβριήλ. Μετὰ ἀπὸ μέρες κλήθηκε νὰ ἀντιμετωπίσει τους Σαρακηνούς, τοὺς ὁποίους κατατρόπωσε ἔχοντας μαζί του τὸν χρυσὸ Σταυρό, ὡς νικητήριο λάβαρό του.
Ὅταν ἐπέστρεψε νικητὴς στὴν Ἀλεξάνδρεια, τὸν ὑποδέχτηκε μὲ χαρὰ ἡ μητέρα του, ἡ ὁποία εἶχε πληροφορηθεῖ γιὰ τὴν περιφανῆ νίκη του. Τὸν προέτρεψε νὰ θυσιάσει στοὺς «θεούς», εὐχαριστῶντας τους γιὰ τὴν εὐμένειά τους πρὸς αὐτόν. Τότε ὁ Προκόπιος εἶπε στὴ μητέρα του ὅτι τὴ νίκη του τὴν χάρισε ὁ Χριστὸς ὁ ἀληθινὸς Θεὸς καὶ ὄχι τὰ ψεύτικα εἴδωλα. Ἡ φανατικὴ εἰδωλολάτρισσα μητέρα του πικράθηκε ἀπὸ τὰ λόγια τοῦ γιοῦ της, σκοτίστηκε τὸ μυαλό της καὶ φανέρωσε μὲ ἐπιστολή της στὸν Διοκλητιανὸ τὴν μεταστροφή του γιοῦ της, στὴν μισητὴ γιὰ ἐκείνους χριστιανικὴ πίστη. Ὁ θρησκομανὴς αὐτοκράτορας ἔγινε ἔξαλλος ἀπὸ τὸ θυμό του καὶ ἔδωσε ἐντολὴ στὸν ἡγεμόνα της Καισάρειας Οὔλκιο νὰ ἐξετάσει τον Προκόπιο.
Ὁδηγήθηκε δέσμιος μπροστά του καὶ ὁμολόγησε μὲ ἡρωισμὸ τὴν πίστη του στὸ Χριστό. Ὅταν τοῦ ζητήθηκε νὰ θυσιάσει στὰ εἴδωλα, ἀρνήθηκε καὶ στηλίτευσε τὴν πίστη στοὺς ψεύτικους εἰδωλολατρικοὺς «θεούς». Ὁ ἡγεμόνας ἔφριξε ἀπὸ τὴ στάση του Προκοπίου καὶ διέταξε νὰ τὸν δείρουν χωρὶς οἶκτο καὶ νὰ τὸν κλείσουν, μισοπεθαμένος ὅπως ἦταν, στὴν πιὸ σκοτεινὴ φυλακή. Ἐκεῖ τοῦ παρουσιάστηκε τὴ νύχτα ὁ Χριστὸς καὶ τοῦ ἔδειξε τὸ στέφανο τοῦ μαρτυρίου του, τὸν ὁποῖο θὰ κέρδιζε ἂν ἔμεινε σταθερὸς στὴν ὁμολογία τῆς πίστης του. Ἂν μποροῦσε νὰ ἀντέξει τὰ βασανιστήρια καὶ ἀντάλλασε τὴν πρόσκαιρη ζωὴ μὲ τὴν αἰώνια. Ὁ Προκόπιος χάρηκε ἀφάνταστα καὶ ἔλαβε θάρρος.
Τὴν ἑπόμενη ἡμέρα τὸν ὁδήγησαν σὲ παρακείμενο εἰδωλολατρικὸ ναό, ὅπου τὸν παρακίνησαν νὰ θυσιάσει στὰ εἴδωλα. Ὁ Προκόπιος ἀρνήθηκε νὰ θυσιάσει καὶ προσευχήθηκε. Τότε ἔγινε τὸ ἀπροσδόκητο: τὰ εἰδώλια ἄρχισαν νὰ λιώνουν σὰν κερί!
Οἱ παριστάμενοι στρατιῶτες καὶ οἱ ἀξιωματικοί τους Νικόστρατος καὶ Ἀντίνοος, βλέποντας τὸ θαῦμα μεταστράφηκαν στὸ Χριστό, βαπτίστηκαν ἀπὸ τὸν Ἐπίσκοπο Λεόντιο καὶ ἀργότερα μαρτύρησαν δι’ ἀποκεφαλισμοῦ. Ἡ μητέρα του, ἡ ὁποία ἦταν παροῦσα, πίστεψε καὶ αὐτὴ καὶ μαζί της δώδεκα Συγκλητικές, οἱ ὁποῖες συνθλίφτηκαν, βασανίστηκαν φρικτὰ καὶ ἀποκεφαλίστηκαν.
Τὸν Προκόπιο ἀνάλαβε ὁ θηριώδης καὶ ἄσπλαχνος Φλαβιανός, γιὰ νὰ κάμψει τὸ φρόνημά του. Ἀλλὰ καὶ σὲ αὐτὸν ὁ Μάρτυρας ἔμεινε ἀμετάπειστος καὶ σταθερὸς στὴν πίστη του. Ὁ Φλαβιανὸς τότε διέταξε τὸν ὑπηρέτη Ἀρχέλαο νὰ μπήξει στὴν κοιλιά του Προκόπιου τὸ σπαθί του. Ὅταν ἐκεῖνος ξάμωσε, ἔπεσε στὸ πάτωμα νεκρός! Κατόπιν τὸν ἔδεσαν καὶ τὸν κτυποῦσαν μὲ βούνευρα. Τὸν ἔκαιγαν μὲ ἀναμμένα κάρβουνα. Τὸν ὑποχρέωσαν νὰ κρατήσει στὰ χέρια του ἀναμμένα κάρβουνα, μέχρι νὰ θυσιάσει στὰ εἴδωλα. Ἐκεῖνος προτίμησε νὰ καοῦν τὰ χέρια του! Μετὰ τὸν κρέμασαν ἀνάποδα καὶ ἑτοίμασαν πυρακτωμένο φοῦρνο νὰ τὸν ρίξουν μέσα, ἀλλὰ ὁ Προκόπιος τὸν σταύρωσε καὶ ὁ φοῦρνος ἔσβησε πάραυτα καὶ πάγωσε!
Ἀφοῦ εἶδαν ὅτι δὲν ἔφερναν ἀποτέλεσμα, ἀποφάσισαν νὰ τὸν ἀποκεφαλίσουν. Ἐκεῖνος ἔσκυψε τὴν τίμια κεφαλή του στὸ δήμιο, ὁ ὁποῖος τὴν ἀπέκοψε, χαρίζοντάς του τὸν πολύτιμο καὶ ἀμάραντο στέφανο τῆς οὐράνιας δόξας, ποὺ τοῦ εἶχε δείξει ὁ Χριστὸς στὴ φυλακή!
Ἡ μνήμη του ἑορτάζεται στὶς 8 Ἰουλίου.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος πλ. α’. Τὸν συνάναρχον Λόγον.
Ἀγρευθεῖς οὐρανόθεν πρὸς τὴν εὐσέβειαν, κατηκολούθησας χαίρων ὥσπερ ὁ Παῦλος Χριστῷ, τῶν Μαρτύρων καλλονὴ Μάρτυς Προκόπιε, ὅθεν δυνάμει τοῦ Σταυροῦ, ἀριστεύσας εὐκλεῶς, κατήσχυνας τὸν Βελίαρ, οὐ τῆς κακίας ἄτρωτους, σῷζε τοὺς πόθω σὲ γεραίροντας.
Κοντάκιον
Ἦχος β’. Τὰ ἄνω ζητῶν.
Τῷ ζήλῳ Χριστοῦ, τῷ θείῳ πυρπολούμενος, καὶ ἐν τῷ Σταυρῷ, τῷ τιμίῳ φρουρούμενος, τῶν ἐχθρῶν τὸ φρύαγμα, καὶ τὰ θράση καθεῖλες Προκόπιε, καὶ τὴν σεπτὴν Ἐκκλησίαν ὕψωσας, τῇ πίστει προκόπτων, καὶ φωτίζων ἡμᾶς.
ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
8 Ἰουλίου 2025 ἑορτάζουν:
Ἅγιος Προκόπιος ὁ Μεγαλομάρτυς
Ὅσιος Θεόφιλος ὁ Ἁγιορείτης
Ἅγιος Ἀναστάσιος ὁ ἐξ Ἁγίου Βλασίου, ὁ Γουναρᾶς
Ἁγία Θεοδοσία μητέρα τοῦ Ἁγίου Προκοπίου
Ἀγίες Δώδεκα Γυναῖκες Συγκλητικές
Ἅγιοι Ἀντίοχος καὶ Νικόστρατος οἱ Τριβούνιοι
Ἅγιος Ἀβδάς
Ἅγιος Σάββας
Ὅσιος Προκόπιος ὁ διὰ Χριστὸν σαλὸς ὁ ἐν Οὐστούζῃ, ὁ θαυματουργός
Ἅγιος Προκόπιος τοῦ Οὔσια Βόλογκντα
Ἅγιος Προκόπιος ὁ ἐφορκιστής
Σύναξη πάντων τῶν Στρατιωτικῶν Ἁγίων