Τοῦ Λάμπρου Κ. Σκόντζου
Θεολόγου – Καθηγητοῦ
Στὴν Καινὴ Διαθήκη ὑπάρχουν δύο ἱερὰ πρόσωπα, τὰ ὁποῖα φέρουν τὴν προσωνυμία «Ἀδελφόθεοι». Πρόκειται γιὰ τοὺς ἁγίους Ἰάκωβο καὶ Ἰούδα. Ὀνομάζονται Ἀδελφόθεοι, διότι, σύμφωνα μὲ τὴν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας, ὑπῆρξαν «ἀδελφοὶ» τοῦ Κυρίου, γιὰ τὴν ἀκρίβεια, ἦταν παιδιά του Μνήστορος Ἰωσήφ, ἀπὸ τὴν πρώτη γυναῖκα του.
Ἦταν Ἰουδαῖος τὴν καταγωγὴ καὶ σύμφωνα μὲ τὴν παράδοση, γιὸς τοῦ χηρεύοντος Μνήστορος Ἰωσήφ, ἀπὸ τὸν γάμο του καὶ προχωρημένης ἡλικίας, ὅταν μνηστεύτηκε τὴν Παρθένο Μαρία. Εἶχε δὲ ἑπτὰ παιδιά, τὸν Ἰάκωβο, τὸν Ἰωσή, τὸν Ἰούδα, τὸν Σίμωνα ἢ Συμεῶν, τὴν Ἐσθήρ, τὴν Μάρθα καὶ τὴ Σαλώμη, ἡ ὁποία ἀργότερα ἔγινε ἡ μητέρα τῶν ἀποστόλων Ἰακώβου καὶ Ἰωάννη. Μνηστεύτηκε, κατὰ θεία οἰκονομία, τὴν Παρθένο Μαρία, ὄχι τόσο γιὰ νὰ μεγαλώσει τὰ παιδιά του, ἀλλὰ κυρίως νὰ γίνει ὁ θετὸς πατέρας καὶ ὁ προστάτης τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Γι’ αὐτὸ καὶ ὁ Ἰάκωβος, μὲ τὸν Ἰούδα ἀναφέρονται ὡς Ἀδελφόθεοι, ἀφοῦ ἔζησαν μαζὶ κάτω ἀπὸ τὴν ἴδια στέγη σὰν ἀδέλφια.
Ὁ ἅγιος ἀπόστολος Ἰούδας, μᾶς εἶναι γνωστὸς ἀπὸ τὴν ὁμώνυμη Καθολικὴ Ἐπιστολή, ἡ ὁποία ἀποτελεῖ, κατὰ σειρά, τὸ 26ο βιβλίο τῆς Καινῆς Διαθήκης. Στὸν πρῶτο στίχο αὐτοπαρουσιάζεται ὡς «Ἰούδας, ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ δοῦλος, ἀδελφός δὲ ᾿Ἴακώβου, τοῖς ἐν Θεῷ πατρὶ ἡγιασμένοις καὶ ᾿Ιησοῦ Χριστῷ τετηρημένοις κλητοῖς». Συστήνεται ὡς ἀδελφὸς τοῦ Ἰακώβου ὁ ὁποῖος ἦταν πολὺ γνωστός, ὡς ὁ πρῶτος Ἐπίσκοπος Ἱεροσολύμων καὶ ἀδελφὸς τοῦ Κυρίου. Καὶ οἱ δύο συστήνονται ὡς δοῦλοι τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἀπὸ ταπείνωση, ἀλλὰ ὁ Ἰούδας μὲ τὴν ἑπόμενη φράση τοῦ «τοῖς ἐν Θεῷ πατρὶ ἡγιασμένοις», θέλει προφανῶς νὰ βεβαιώσει ὅτι ἡ μόνη πατρότητα ποὺ τὸν συνδέει μὲ τὸ Χριστὸ εἶναι ὁ Οὐράνιος Πατέρας, μὴ ἀφήνοντας καμιὰ ὑποψία ὅτι ἔχουν ἐπίγειο κοινὸ πατέρα, ὅπως ἴσως θεωροῦσαν κάποιοι ἀρνητὲς σύγχρονοί τους, οἱ ὁποῖοι ἀρνοῦνταν τὴν ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι σύλληψη τοῦ Χριστοῦ, ἄνευ σπέρματος ἀνδρός.
Δὲν γνωρίζουμε πολλὰ πράγματα γιὰ τὴν πρότερη ζωὴ τοῦ Ἰούδα, ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων παιδιῶν τοῦ Ἰωσήφ. Πιθανότατα γεννήθηκε στὴν Βηθλεὲμ τῆς Ἰουδαίας, στὴν πατρίδα τοῦ Ἰωσὴφ καὶ μετά την μνηστεία του μὲ τὴν Θεοτόκο, μετοίκησαν στὴν Ναζαρέτ της Γαλιλαίας. Ὅταν ὁ Ἰωσὴφ ἀναγκάστηκε, μαζὶ μὲ τὴ Μαρία, νὰ μεταβοῦν στὴν Βηθλεέμ, νὰ ἀπογραφοῦν, «διὰ τὸ εἶναι αὐτὸν ἐξ’ οἴκου καὶ πατριᾶς Δαυὶδ» (Λούκ.2,4), δὲν γνωρίζουμε ἂν εἶχε πάρει μαζί του καὶ τὰ παιδιά του. Πιθανότατα ὄχι, διότι αὐτὰ εἶχαν γεννηθεῖ στὴν Ναζαρὲτ καὶ ἔπρεπε νὰ ἀπογραφοῦν ἐκεῖ. Πιθανότατα ἦταν ἐνήλικα, κι ἀκόμα, οἱ Εὐαγγελιστὲς θὰ τὸ εἶχαν ἀναφέρει.
Ἐργαζόταν στὸ ξυλουργεῖο τοῦ πατέρα του καὶ ζοῦσε τὴν ἀνέχεια τῆς πολυμελοῦς οἰκογένειας. Φανταζόμαστε ὅτι θὰ ἦταν ἁρμονικὲς καὶ εὐλογημένες, ὅπως ταιριάζει σὲ μιὰ ἱερὴ οἰκογένεια, τῆς ὁποίας μέλος της ἦταν ὁ ἴδιος ὁ Θεὸς Λόγος. Ἐκεῖνο ποὺ γνωρίζουμε εἶναι ὅτι δὲ γνώριζε ἡ οἰκογένεια ποιός ἦταν ὁ Ἰησοῦς, μέχρι τὴν Βάπτισή του ἀπὸ Ἰωάννη τὸν Πρόδρομο καὶ τὴν φανέρωση ἀπὸ τὸ Θεὸ Πατέρα τῆς πραγματικῆς Τοῦ ἰδιότητας, ὡς Υἱὸς τοῦ Θεοῦ καὶ Λυτρωτὴς τοῦ κόσμου. Εἶχε τὴ μεγάλη εὐλογία νὰ μεγαλώσει μὲ τὸν Κύριο καὶ νὰ βιώσει τη χάρη τοῦ Θεοῦ στὸ σπιτικό του, μαζὶ μὲ τὴν ὑπόλοιπη οἰκογένειά του.
Ἡ παράδοση ἀναφέρει πὼς ὁ ἡλικιωμένος Ἰωσὴφ πέθανε ἐνωρὶς καὶ τὴν οἰκογένεια τὴ συντηροῦσαν τὰ μεγαλύτερα παιδιά, ὁ Ἰακὼβ καὶ ὁ Ἰούδας.
Ὅταν ὁ Χριστὸς βγῆκε γιὰ τὸ ἀπολυτρωτικὸ Τοῦ ἔργο φαίνεται πὼς τὰ ἀδέλφια Του δὲν πίστεψαν ἀρχικὰ στὴ μεσσιανικὴ Τοῦ ἰδιότητα, παρὰ μόνο μετὰ τὴν Ἀνάστασή Του.
Γενικὰ τὰ βιογραφικὰ στοιχεῖα τοῦ Ἰούδα δὲν εἶναι πολὺ γνωστὰ καὶ εἶναι συγκεχυμένα, διότι συγχέονται μὲ αὐτὰ τοῦ ἀποστόλου Ἰούδα Θαδδαίου. Κάποιοι τὸν ταυτίζουν μὲ αὐτόν. Ἀλλὰ αὐτὸ εἶναι ἀμφίβολο καὶ αὐθαίρετη ὑπόθεση, χωρὶς σοβαρὰ ἐρείσματα στὰ ἁγιογραφικὰ κείμενα καὶ τὴν ἐκκλησιαστικὴ παράδοση. Δὲν εἶναι τὸ ἴδιο πρόσωπο, διότι ὁ μὲν Ἰούδας ὁ Ἀδελφόθεος γεννήθηκε στὴν Ἰουδαία, ἦταν γιός του μνήστορα Ἰωσήφ, «ἀδελφός δὲ ᾿Ἴακώβου» (στ.1), ὅπως ὁ ἴδιος ἀναφέρει στὴν πρώτη παράγραφο τῆς Ἐπιστολῆς Του, ἐνῷ ὁ Ἰούδας Θαδδαῖος γεννήθηκε στὴν Γαλιλαία.
Σύμφωνα μὲ τὴν παράδοση ὁ Ἰούδας κήρυξε τὸ Εὐαγγέλιο στὴ Μεσοποταμία, πῆγε στὴν Ἔδεσσα καὶ στὴν πόλη Ἀραράτ, ὅπου μετέστρεψε πολλοὺς εἰδωλολάτρες στὸ Χριστὸ καὶ ἵδρυσε Ἐκκλησίες. Ἐκεῖ συνελήφθη ἀπὸ φανατικοὺς εἰδωλολάτρες, βασανίστηκε καὶ θανατώθηκε διὰ τοξευμοῦ. Φαίνεται πὼς κήρυττε μαζὶ μὲ τὸν ἀπόστολο Ἰούδα τὸ Ζηλωτὴ καὶ ὑπέστησαν μαζὶ τὸ μαρτυρικὸ θάνατο, ὅπως ἀναφέρεται στὸν Λαυριωτικὸ Κώδικα (Ἰ.78,φ.2156). Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 19 Ἰουνίου.
Ὁ Ἀδελφόθεος Ἰούδας ἔγραψε, ὅπως προαναφέραμε, καὶ τὴν γνωστὴ Καθολικὴ Ἐπιστολή, ἡ ὁποία φέρει καὶ τὸ ὄνομά του. Πρόκειται γιὰ ἕνα σύντομο κείμενο, ἑνὸς κεφαλαίου, ἀλλὰ ὅμως μεστὴ ἀπὸ ζῆλο καὶ θέρμη γιὰ τὴν ἐν Χριστῷ σωτηρίᾳ.
Ἀποδέκτες της εἶναι πιθανότατα οἱ Ἐκκλησίες τῆς Μ. Ἀσίας. Ἀφορμὴ τῆς συγγραφῆς της ἡ ἐμφάνιση κάποιας φοβερῆς αἵρεσης, ἡ ὁποία ἀπειλοῦσε τὴν σώζουσα ἀλήθεια τῆς Ἐκκλησίας, τὴν «ἅπαξ παραδοθείσῃ τοῖς ἁγίοις πίστει» (στ.3), ὅπως τονίζει. Μάλιστα ἀναφέρει καὶ τὸ ἐπεῖγον τῆς συγγραφῆς: «πᾶσαν σπουδὴν ποιούμενος γράφειν» (στ. 3). Διότι, «παρεισέδυσαν γάρ τινες ἄνθρωποι, οἱ πάλαι προγεγραμμένοι εἰς τοῦτο τὸ κρῖμα, ἀσεβεῖς, τὴν τοῦ Θεοῦ ἡμῶν χάριν μετατιθέντες εἰς ἀσέλγειαν καὶ τὸν μόνον δεσπότην καὶ Κύριον ἡμῶν ᾿Ιησοῦν Χριστὸν ἀρνούμενοι» (στ. 3). Κάποιοι ὑποθέτουν ὅτι αὐτοὶ οἱ αἱρετικοὶ ἦταν οἱ Νικολαΐτες, οἱ ὁποῖοι δίδασκαν ὡς μέσον «σωτηρίας» τὴν ἀκολασία! Κάποιοι ἄλλοι δέχονται ὅτι ἦταν οἱ γνωστικοὶ Καρποκρατιανοί, ἄλλοι οἱ Ὀφίτες ἢ Καϊνίτες.
Σὲ αὐτὴ φαίνεται πὼς ὁ Ἰούδας εἶχε πολὺ καλῆ γνώση τῆς λεγομένης ἑβραϊκῆς ἀποκαλυπτικῆς γραμματείας, δηλαδὴ ἔργα ἀγνώστων συγγραφέων, τὰ ὁποῖα εἶχαν σκοπὸ νὰ ἑδραιώσουν τὴν πίστη στοὺς Ἰουδαίους καὶ νὰ τοὺς τονώσουν τὴν εὐσέβεια, ἡ ὁποία κλονίζονταν στὰ χρόνια ἐκεῖνα. Κι’ ἀκόμα νὰ ἀναθερμάνουν τὴν ἐλπίδα τῆς ἐλεύσεως τοῦ Μεσσία καὶ τῆς νίκης τοῦ καλοῦ ἐπὶ τοῦ κακοῦ. Παραθέτει ἀποσπάσματα ἀπὸ αὐτὰ τὸ κείμενα, ὅπως τὴν «διαμάχη τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ, μὲ τὸν Σατανᾶ, γιὰ τὴ διεκδίκηση τοῦ σώματος τοῦ Μωυσῆ» (στ. 9), παρμένο ἀπὸ τὸ ἀποκαλυπτικὸ ἀπόκρυφο βιβλίο: «Ἀνάληψις Μωυσέως», τὸ ὁποῖο εἶχε ἀπήχηση στοὺς εὐσεβεῖς Ἰουδαίους καὶ πολλοὺς Χριστιανοὺς τὴν ἐποχὴ ἐκείνη, θέλοντας νὰ τονίσει τὴν ἀδυναμία τοῦ Σατανᾶ, μπροστὰ στὴν παντοδυναμία τοῦ Θεοῦ. Ὅτι ἦλθε ὁ ἐσχατολογικὴ ἐποχή, κατὰ τὴν ὁποία θὰ νικηθεῖ κατὰ κράτος ὁ ἀρχέγονος ἐχθρὸς τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ ἀνθρώπου.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος α’. Τὸν τάφον σου Σωτὴρ.
Χριστοῦ σὲ συγγενῆ, ὢ Ἰούδα εἰδότες, καὶ μάρτυρα στερρόν, ἱερῶς εὐφημοῦμεν, τὴν πλάνην πατήσαντα, καὶ τὴν πίστιν τηρήσαντα, ὅθεν σήμερον, τὴν παναγίαν σου μνήμην, ἑορτάζοντες, ἁμαρτημάτων τὴν λύσιν, εὐχαίς σου λαμβάνομεν.
Κοντάκιον
Ἦχος α’. Χορὸς Ἀγγελικὸς.
Ἐκ ῥίζης εὐκλεοῦς, θεοδώρητον κλῆμα, ἀνέτειλας ἡμῖν, τοῦ Κυρίου αὐτόπτα, Ἀπόστολε θεάδελφε, τοῦ Χριστοῦ κήρυξ πάνσοφε, τρέφων ἅπαντα, κόσμον καρποῖς σου τῶν λόγων, τὴν ὀρθόδοξον, πίστιν Κυρίου διδάσκων, ὡς μύστης τῆς χάριτος.
ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
19 Ιουνίου 2025 ἑορτάζουν:
Ἅγιος Ἰούδας ὁ Ἀπόστολος
Ὅσιος Παΐσιος ὁ Μέγας καὶ θεοφόρος
Ἅγιος Ζώσιμος
Ὅσιος Ζήνων
Ἅγιος Ἀσύγκριτος ὁ Ἱερομάρτυρας
Ὅσιος Βαρλαὰμ ὁ Βάζσκυ
Ἅγιος Ἰὼβ Μητροπολίτης Μόσχας