ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ
Θεολόγου – Καθηγητοῦ
Ἡ μεγάλη ἑορτὴ τῆς Πεντηκοστῆς, ἀποτελεῖ γιὰ τὴν Ἐκκλησία μας ἕνας σπουδαῖος ἑορτολογικὸς σταθμός. Τὴν ἁγία αὐτὴ ἡμέρα ἑορτάζει καὶ πανηγυρίζει λαμπρὰ τὸ μεγάλο γεγονὸς τῆς καθόδου τοῦ Παναγίου Πνεύματος στὴν ὁμήγυρη τῶν μαθητῶν τοῦ Κυρίου, ὡς συνεχιστὴς τοῦ ἀπολυτρωτικοῦ ἔργου τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Κύριος καὶ Θεὸς Παράκλητος εἶναι ὁ πρωτοστάτης αὐτῆς τῆς ἑορτῆς, γι’ αὐτὸ Τὸν τιμᾶμε καὶ Τὸν προσκυνᾶμε αὐτὴ τὴ λαμπρὴ ἡμέρα καὶ ἐπίσης εἶναι ἀφιερωμένη ἡ ἑπόμενη ἡμέρα σὲ Ἐκεῖνον, ἡ Δευτέρα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἡ κάθοδός Του στὸν κόσμο τὴν εὐλογημένη ἐκείνη ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς, στὸ ὑπερῶο τῆς Ἱερουσαλὴμ (Πράξ.2:1) σήμανε ἀναμφίβολα μιὰ νέα ἐποχὴ γιὰ τὴν πορεία τοῦ κόσμου καὶ τὴν ἱστορία τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρωπίνου γένους.
Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα δὲν εἶναι κάποια ἀπρόσωπη δύναμη τοῦ Θεοῦ, ὅπως βλάσφημα δίδασκαν καὶ διδάσκουν οἱ ἀνὰ τοὺς αἰῶνες πνευματομάχοι αἱρετικοί. Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶναι τὸ τρίτο πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος. Εἶναι Θεὸς ἀληθινός, διότι μετέχει τῆς θείας οὐσίας ἰσότιμα μὲ τὸν Πατέρα καὶ τὸν Υἱό. Εἶναι ἐπίσης πρόσωπο ἀληθινό, προσωπικότητα ἐνσυνείδητη, ἔχοντας τὴ δική Του ὑποστατικὴ ἰδιότητα, ἡ ὁποία τὸν καθιστᾶ ξεχωριστὴ καὶ μοναδικὴ προσωπικότητα, χωρὶς νὰ συγχέεται μὲ ἄλλο πρόσωπο. Σύμφωνα μὲ τὴν βιβλικὴ διδασκαλία, ἡ ὁποία κατανοήθηκε ὀρθῶς μόνο μέσα στὴν Ἐκκλησία, τὸ προσωπικὸ ὑποστατικὸ ἰδίωμα τοῦ Κυρίου Παρακλήτου, τὸν Ὁποῖο τὸν καθιστᾶ μοναδικό, εἶναι ἡ ἀΐδια ἐκπόρευσή Του ἀπὸ τὸν Πατέρα.
Ἡ αἱρετικὴ προσθήκη ἀπὸ τὴν παπικὴ ἑτεροδοξία τῆς βλάσφημης διδασκαλίας της ἐκ καὶ τοῦ Υἱοῦ ἐκπορεύσεώς Του (Filioque), ἀποτελεῖ σοβαρὴ ἐκτροπὴ ἀπὸ τὴν βιβλικὴ καὶ ἁγιοπατερικὴ διδασκαλία τῆς ἀρχέγονης Ἐκκλησίας καὶ ἀνατροπὴ τῆς χριστιανικῆς πίστεως περὶ ὑποστατικῶν ἰδιωμάτων τῶν Θείων Προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος. Ἡ φράγκικη αὐτὴ σοβαρὴ κακοδοξία, ἡ ὁποία ἐνσωματώθηκε στὸ Σύμβολο τῆς πίστεως τὸ 1019 ἀπὸ τὴν παπικὴ ἐκκλησία καὶ ἔγινε πίστη της, ἀποτελεῖ τὴν κυριότερη αἰτία τοῦ σχίσματος τοῦ 1054 καὶ τὸ σοβαρότερο σημεῖο ἀναφορᾶς τῶν σχέσεων τῆς Ἀνατολικῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ τοῦ παπισμοῦ.
Δὲν θὰ πρέπει νὰ ξεχνᾶμε πὼς οἱ Δυτικοὶ θεωροῦν ἐμᾶς τοὺς ὀρθοδόξους αἱρετικοὺς διότι ἀπορρίπτουμε τὴν αἱρετικὴ διδασκαλία τοῦ Filioque!
Οἱ μετὰ τὸ σχίσμα Πατέρες, Ὁμολογητὲς καὶ Διδάσκαλοι τῆς Ἐκκλησίας μας, μὲ προεξάρχοντες τὸν Ἅγιο Γρηγόριο τὸν Παλαμᾶ καὶ τὸν Ἅγιο Μᾶρκο Ἐφέσου, ἔδωσαν τιτάνιους ἀγῶνες κατὰ αὐτῆς τῆς αἱρετικῆς διδασκαλίας, διότι θεωρήθηκε ἀπὸ αὐτοὺς ὡς μιὰ ἀκόμα σοβαρὴ τριαδολογικὴ κακοδοξία, ἡ ὁποία βεβηλώνει (τὸ σχετικῶς ἀποκεκαλυμμένο) μυστήριο τῆς ὑπάρξεως τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ. Ἐπιγραμματικὰ ἀναφέρουμε ὅτι ἡ αἱρετικὴ πίστη τοῦ Filioque καταργεῖ τὴν μοναρχία τῆς Θεότητος καὶ δημιουργεῖ δύο ἀρχὲς στὴν Ἁγία Τριάδα. Συγχέει τὸ προσωπικὸ ὑποστατικὸ ἰδίωμα τοῦ Πατρός, περὶ τῆς ἐκπορεύσεως τοῦ Πνεύματος ἀπὸ Αὐτὸν καὶ ὑποβιβάζει τὴ θέση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στὴν ἰσότιμη ὕπαρξή Του στὴ Θεότητα, ὡς πρόσωπο, ὑπηρετοῦντος τὴν θέληση τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ! Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἡ κακοδοξία αὐτὴ ἡ ὁποία δυστυχῶς συντηρεῖται ἐπιδεικτικὰ ἀπὸ τοὺς παπικούς, ἀποτελεῖ τὸ σημαντικότερο ἐμπόδιο ἐπαναπροσέγγισης Ὀρθοδοξίας καὶ δυτικῶν ἑτεροδόξων.
Πάμπολλα χωρία ἀπὸ τὴν Παλαιὰ καὶ τὴν Καινὴ Διαθήκη φανερώνουν περίτρανα τὸν ἰσότιμο ρόλο τοῦ Παναγίου Πνεύματος μαζὶ μὲ τὰ ἄλλα δύο Θεῖα Πρόσωπα τῆς Τριάδος, στὴν διαδικασία τῆς δημιουργίας τοῦ κόσμου καὶ τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρωπίνου γένους.
Ἡ ἐνανθρώπιση τοῦ Υἱοῦ καὶ Λόγου τοῦ Θεοῦ ἔγινε συνεργεῖα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. «Τὸ γὰρ ἐν αὐτῇ (τὴ Παρθένω) γεννηθὲν ἐκ Πνεύματος ἐστὶν Ἁγίου» (Μάτθ.1:20) διαβεβαίωσε ὁ ἄγγελος Κυρίου στὸν Ἰωσὴφ καὶ «Πνεῦμα Ἅγιον ἐπελεύσεται ἐπὶ σὲ καὶ δύναμις ὑψίστου ἐπισκιάσει σοὶ» (Λούκ.1:35) ἀνήγγειλε ὁ ἀρχάγγελος Γαβριὴλ στὴν Θεοτόκο. Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἀναπαύεται στὸ Χριστὸ (Ἠσ.61:1), παρίσταται στὴν Βάπτισή Του γιὰ τὴν ἐπιβεβαίωση τῆς μεσσιανικῆς Τοῦ ἰδιότητος (Μάτθ.3:15). Τὸν στηρίζει ὡς ἄνθρωπο (Μάτθ.4:1). Μέσῳ τοῦ Πνεύματος τοῦ Κυρίου εὐαγγελίζεται τοὺς πτωχούς, ἰατρεύει τοὺς ἀσθενεῖς, κηρύσσει τὴν ἐλευθερία στοὺς αἰχμαλώτους καὶ δίνει την ἀνάβλεψη τῶν τυφλῶν (Λούκ.4:18). «Ἐν Πνεύματι Θεοῦ» διώχνει τὰ δαιμόνια (Μάτθ.12:28). Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶναι ὁ σύνδεσμός Του μὲ τὸν Πατέρα (Λούκ.10:21).
Ὁ Παράκλητος, «τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας» θὰ γίνει ὁ συνεχιστὴς τοῦ ἀπολυτρωτικοῦ ἔργου τοῦ Χριστοῦ «εἰς τὸν αἰῶνα» (Ἰωάν.14:15). Αὐτὸς θὰ πάρει τὴ θέση Του στὸ ἔργο τῆς σωτηρίας, «ἐὰν δὲ πορευθῶ, πέμψω αὐτὸν (τὸν Παράκλητον) πρὸς ἡμᾶς καὶ ἐλθὼν ἐκεῖνος ἐλέγξει τὸν κόσμον περὶ ἁμαρτίας καὶ περὶ δικαιοσύνης καὶ περὶ κρίσεως … ὅταν ἔλθη ἐκεῖνος, τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας, ὁδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν» (Ἰωάν.16:7,13) διαβεβαίωσε ὁ Χριστὸς τοὺς μαθητές Του, λίγο πρὶν τὸ ἑκούσιο πάθος Του. Σὲ ἐρώτηση τῶν μαθητῶν πρὸς τὸν Κύριο Ἰησοῦ Χριστό, μετὰ τὴν ἀνάστασή Του: «Κύριε ἐν τῷ χρόνῳ τούτῳ ἀποκαθιστάνεις τὴν βασιλείαν τῷ Ἰσραήλ;», τοὺς ἀπάντησε πὼς «οὐχ ὑμῶν γνῶναι χρόνους ἢ καιροὺς οὖς ὁ πατὴρ ἔθετο ἐν τῇ ἰδίᾳ ἐξουσίᾳ, ἀλλὰ λήψεσθε δύναμιν ἐπελθόντος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐφ’ ὑμᾶς, καὶ ἔσεσθέ μοὶ μάρτυρες ἐν τε Ἱερουσαλὴμ καὶ ἐν πάσῃ τὴ Ἰουδαία καὶ Σαμαρεία καὶ ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς» (Πράξ.1:6-8). Μὲ τὴν ἔμμεση αὐτὴ ἀπάντησή Του ὁ Κύριος δήλωνε πὼς ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ παρουσία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στὴν Ἐκκλησία Του.
Ἡ ἁγία ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς εἶναι ἡ ἀπαρχὴ τῆς ἐσχατολογικῆς ἐποχῆς, ἡ ὁποία θὰ περατωθεῖ μὲ τὸ τέλος τῆς ἀνθρώπινης ἱστορίας.
Ἡ εὐλογημένη ἐπαγγελία τοῦ Χριστοῦ πραγματοποιήθηκε τὴν ἁγία αὐτὴ ἡμέρα. Τὸ Πανάγιο Πνεῦμα κατῆλθε στὸ ὑπερῶο τῆς Ἱερουσαλήμ, ὅπου «ἦσαν ἅπαντες ὁμοθυμαδὸν ἐπὶ τὸ αὐτὸ» συναγμένοι οἱ ἅγιοι Ἀπόστολοι (Πράξ.2:1). Ὁ ἐρχομός Του ἦταν σὰν «ἐκ τοῦ οὐρανοῦ ἦχος ὦσπερ φερομένης πνοῆς βιαίας» καὶ ἡ ὁρατὴ παρουσία Του ὡς «γλῶσσαι ὠσεὶ πυρός», τὸ Ὁποῖον «ἐκάθισέ τε ἐφ’ ἕνα ἕκαστον αὐτῶν (τῶν μαθητῶν)» (Πράξ.2:3-4). Σύμφωνα μὲ τὸν θεόπνευστο συγγραφέα τοῦ βιβλίου τῶν Πράξεων τῶν Ἀποστόλων, τὸ «Εὐαγγέλιον τοῦ Πνεύματος», ὅπως ἀποκαλεῖται, μεταμόρφωσε κυριολεκτικὰ τοὺς ἀγράμματους μαθητὲς σὲ νέες δυναμικὲς προσωπικότητες, μὲ πρῶτο ὁρατὸ σημεῖο τὸ φαινόμενο τοῦ «λαλεῖν ἑτέραις γλῶσσες καθὼς τὸ Πνεῦμα ἐδίδου αὐτοῖς ἀποφθέγγεσθαι» (Πράξ.2:4). Ἕτερο ἁπτὸ φαινόμενο τῆς προσωπικῆς τους μεταμορφώσεως ὑπῆρξε ἡ θαρραλέα ὁμιλία τοῦ ἀποστόλου Πέτρου πρὸς τοὺς ἐκστατικούς, μπροστὰ στὸ παράδοξο φαινόμενο, ὄχλους τῆς Ἱερουσαλὴμ (Πράξ.2:1436). Τὸ ἀποτέλεσμα ἦταν συγκλονιστικό. Ὁ ἐμπνευσμένος ἀπὸ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ λόγος τοῦ κορυφαίου ἀποστόλου «κατενύγησε τὴν καρδίαν» τῶν ὄχλων (Πράξ.2:37) μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ζητοῦν ἀπὸ τοὺς ἀποστόλους: «τί ποιήσομεν ἄνδρες ἀδελφοί;». Ὁ Πέτρος τους προέτρεψε: «μετανοήσατε, καὶ βαπτισθήτω ἕκαστος ὑμῶν ἐπὶ τὸ ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν, καὶ λήψεσθε τὴν δωρεὰν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος». Ἐκεῖνοι «ἀσμένως ἀποδεξάμενοι τὸν λόγον αὐτοῦ ἐβαπτίσθησαν, καὶ προσετέθησαν τὴ ἡμέρα ἐκείνη ψυχαὶ ὠσεὶ τρισχίλιαι» (Πράξ.2:37-41). Ἔτσι γεννήθηκε τὸ ὁρατὸ ἐπὶ γῆς στρατευόμενο μέρος τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἁγία Πεντηκοστὴ θεωρεῖται ὡς ἡ ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι γενέθλιος ἡμέρα τῆς Ἐκκλησίας!
Ἡ Ἁγία Ἐκκλησία εἶναι, σύμφωνα μὲ τὴν βιβλικὴ θεολογία, τὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ καὶ Αὐτὸς ἡ κεφαλὴ τοῦ σώματος (Ἐφεσ.5:23) Τὸ Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι ἡ ψυχὴ τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ αὐτοῦ σώματος. Ὅπως στὸ φυσικὸ ἀνθρώπινο σῶμα ἡ ψυχὴ ζωοποιεῖ τὸ σῶμα, τί ἴδιο καὶ ἡ παρουσία τοῦ Παρακλήτου ζωοποιεῖ τὴν Ἐκκλησία, κάνει τὸ ἐκκλησιαστικὸ σῶμα εὔρωστο καὶ δυνατὸ καὶ ἀθάνατο. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι τὰ μέλη τοῦ σώματος, οἱ πιστοί, ζοῦμε μέσα στὴν Ἐκκλησία τὴν ὄντως ζωή, χάρις στὸ ἐνοικοῦν σὲ Αὐτὴ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ. Μέσα σὲ αὐτὴ ὑπάρχουμε, τρεφόμαστε μὲ οὐράνια τροφή, κεχαριτωνόμαστε, ἁγιαζόμαστε καὶ σωζόμαστε.
Τὸ Ἅγιο Πνεῦμα συνεχίζει τὸ ἀπολυτρωτικὸ ἔργο τοῦ Χριστοῦ μας μετὰ τὴν εἰς Οὐρανοὺς Ἀνάληψή Του. Αὐτὸς διαχέει τὶς ἄκτιστες δωρεὲς τοῦ Θεοῦ στοὺς ἀνθρώπους καὶ ὁλόκληρη τὴ δημιουργία. Αὐτὸς εἶναι ὁ πραγματικὸς τελετουργὸς τῶν Ἱερῶν Μυστηρίων, μέσῳ τῶν ὁποίων οἱ πιστοὶ ἁγιάζονται καὶ σώζονται. Αὐτὸς καθιστᾶ τοὺς λειτουργοὺς τῆς Ἐκκλησίας κεχαριτωμένα ὄργανά Του, γιὰ τὴν ἐπιτέλεση τοῦ σωστικοῦ ἔργου τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ. Αὐτὸς ἐμπνέει πνεύματα προφητείας καὶ σοφίας. Αὐτὸς διαφυλάσσει τὴν Ἐκκλησία ἀπὸ τὶς ἐπιβουλὲς τῶν ὀργάνων τῆς πλάνης καὶ τοῦ ψεύδους (Ἰωάν.16:13). Αὐτὸς μοιράζει χαρίσματα στοὺς πιστοὺς (Α΄Κορ.12:4) καὶ πραγματοποιεῖ τὴν υἱοθεσία τους στὸ Θεὸ (Γάλ.4:6). Αὐτὸς συγκροτεῖ ὅλον τὸν θεσμὸ τῆς Ἐκκλησίας (Λούκ.24:49).
Ὁ Κύριος καὶ Θεὸς Παράκλητος ἐνοικεῖ στὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ καὶ ἐπεργάζεται τὴν σωτηρία μας. Χρειάζεται ὅμως καὶ τὴ δική μας συγκατάθεση γιὰ νὰ πραγματοποιηθεῖ αὐτή. Ἂς ἀνοίξουμε διάπλατα τὶς πύλες ψυχῆς μας καὶ ἂς Τοῦ ἐπιτρέψουμε νὰ εἰσέλθει σὲ αὐτὴ νὰ μᾶς καθαρίσει ἀπὸ κάθε ρύπο ἁμαρτίας, νὰ μᾶς φωτίσει μὲ τὸν δικό Του φωτισμὸ καὶ νὰ μᾶς ἀνακαινίσει σὲ νέες θεοειδεῖς ὑπάρξεις.
Ἀπολυτίκιον
Ήχος πλ. δ’.
Εὐλογητὸς εἶ Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ πανσόφους, τοὺς ἁλιεῖς ἀναδείξας, καταπέμψας αὐτοῖς τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, καὶ δι’ αὐτῶν, τὴν οἰκουμένην σαγηνεύσας· φιλάνθρωπε, δόξα σοι.
Κοντάκιον
Ἦχος πλ. δ’.
Ὅτε καταβὰς τὰς γλώσσας συνέχεε, διεμέριζεν ἔθνη ὁ Ὕψιστος· ὅτε τοῦ πυρὸς τὰς γλώσσας διένειμεν, εἰς ἑνότητα πάντας ἐκάλεσε· καὶ συμφώνως δοξάζομεν, τὸ πανάγιον Πνεῦμα.
ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
8 Ἰουνίου 2025 ἑορτάζουν:
Κυριακὴ τῆς Πεντηκοστῆς
Ἀνακομιδὴ Ἱερῶν Λειψάνων τοῦ Ἁγίου Θεοδώρου Στρατηλάτου
Ἁγία Καλλιόπη
Ἅγιος Θεοφάνης ὁ Νεομάρτυρας
Ἅγιοι Νίκανδρος καὶ Μαρκιανός
Ὁσία Μελάνεια
Ὅσιος Ἀθρέ
Ἅγιος Νίκανδρος
Ἅγιος Μᾶρκος
Ἅγιος Ναυκράτιος
Σύναξη τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου καὶ τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαὴλ στὸ Σωσθένειο
Ὅσιος Παῦλος ὁ Ὁμολογητὴς «ὁ ἐν Καϊουμά»
Ὅσιος Θεόδωρος Ἐπίσκοπος Ροστὼφ καὶ Σούζνταλ Ρωσίας
Εὕρεση τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου Βασιλείου τοῦ Γιαροσλὰβλ τοῦ πρίγκιπα
Εὕρεση τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου Κωνσταντίνου τοῦ πρίγκιπα
Ἀνάμνησης Ἐνθρονίσεως Ἱερὰς Εἰκόνος Παναγίας Κουτσουριώτισσας