Ἁγίου Ἰουστίνου Πόποβιτς:
Ὁ ἄνθρωπος εἶναι μεγάλος μόνον διὰ τοῦ Θεοῦ καὶ ἐν’ τῷ Θεῷ· τοῦτο εἶναι ἡ θεμελιώδης ἀρχὴ τοῦ θεανθρωπίνου πολιτισμοῦ. Χωρὶς τὸν Θεὸν ὁ ἄνθρωπος δὲν εἶναι παρὰ ἑβδομήκοντα κιλὰ αἱμόφυρτου ὕλης. Τί εἶναι ὁ ἄνθρωπος χωρὶς τὸν Θεόν, ἂν ὄχι τάφος παραπλεύρως εἰς τὸν τάφον; Ὁ Εὐρωπαῖος ἄνθρωπος ἔχει καταδικάσει εἰς θάνατον τὸν Θεὸν καὶ τὴν ψυχήν. Δὲν κατεδίκασεν ὅμως οὕτω καὶ τὸν ἑαυτόν του εἰς θάνατον ἐκ τοῦ ὁποίου θανάτου δὲν ὑπάρχει ἀνάστασις;
Κάμετε εἰλικρινῶς καὶ ἀμερολήπτως τὸν ἀπολογισμὸν τῆς Εὐρωπαϊκῆς φιλοσοφίας, ἐπιστήμης, πολιτικής, κουλτούρας, πολιτισμοῦ, καὶ θὰ ἰδῆτε ὅτι αὐταὶ ἔχουν φονεύσει εἰς τὸν Εὐρωπαῖον ἄνθρωπον τὸν Θεὸν καὶ τὴν ἀθανασίαν τῆς ψυχῆς. Ἐὰν ὅμως προσέξετε σοβαρῶς εἰς τὴν τραγικότητα τῆς ἀνθρωπίνης ἱστορίας ὁπωσδήποτε θὰ ἐννοήσετε, ὅτι ἡ θεοκτονία πάντοτε καταλήγει εἰς τὴν αὐτοκτονίαν. Ἐνθυμεῖσθε τὸν Ἰούδαν; Ἐκεῖνος πρῶτος ἐφόνευεσε τὸν Θεὸν καὶ ἔπειτα ἐξώντοσε τὸν ἑαυτόν του. Τοῦτο εἶναι ἀδυσώπητος νόμος, ὁ ὁποῖος κυριαρχεῖ εἰς τὴν ἱστορίαν τοῦ πλανήτου τούτου.
Τὸ οἰκοδόμημα τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ πολιτισμοῦ, οἰκοδομηθὲν χωρὶς τὸν Χριστόν, κατ’ ἀνάγκη θὰ καταρρεύση καὶ μάλιστα πολὺ συντόμως, ὡς προεφήτευσεν ὁ ὁραματιστὴς Ντοστογιέφσκι καὶ ὁ θλιμμένος Γκόγκολ πρὸ ἑκατὸν καὶ πλέον ἐτῶν.
Καὶ ἐνώπιον τῶν ὀφθαλμῶν μας πραγματοποιοῦνται αἱ προφητεῖαι τῶν ὀρθοδόξων Σλάβων προφητῶν. Δέκα ὁλόκληρους αἰῶνας ἀνεγείρετο ὁ εὐρωπαϊκὸς πύργος τῆς Βαβέλ, καὶ ἡμεῖς ἠξιώθημεν τοῦ τραγικοῦ ὁράματος: Ἰδού, ἀνηγέρθη πελώριον μηδέν! Ἐπῆλθε γενικὴ σύγχυσις. Ἄνθρωπος δὲν ἐννοεῖ ἄνθρωπον, ψυχὴ δὲν ἐννοεῖ ψυχή, ἔθνος δὲν ἐννοεῖ ἔθνος. Ἠγέρθη ἄνθρωπος ἐναντίον ἀνθρώπου, βασιλεία ἐναντίον βασιλείας, λαὸς ἐναντίον λαοῦ, ἀκόμη καὶ ἤπειρος ἐναντίον ἠπείρου.
Ὁ εὐρωπαῖος ἄνθρωπος ἔφθασεν εἰς τὸν μοιραῖον ἴλιγγον, ὡδήγησε τὸν ὑπεράνθρωπον εἰς τὴν κορυφὴν τοῦ πύργου τῆς Βαβέλ του θέλων νὰ ἀποπερατώση μὲ αὐτὸν τὸ οἰκοδόμημα του, ἀλλ’ ὁ ὑπεράνθρωπος ἐτρελλάθη ἀκριβῶς ἐπὶ τῆς κορυφῆς καὶ ἐκρημνίσθη ἐκ’ τοῦ πύργου. Καὶ πίσω του ὁ ἴδιος ὁ πύργος κρημνίζεται καὶ θρυμματίζεται διὰ τῶν πολέμων καὶ ἐπαναστάσεων. Ὁ Εὐρωπαῖος ἄνθρωπος ἔπρεπε κατ’ ἀνάγκην νὰ τρελλαθῇ εἰς τὸ τέλος τοῦ πολιτισμοῦ του· ὁ Θεοκτόνος ἦτο ἀδύνατον νὰ μὴν γίνη αὐτοκτόνος.
Νύκτα, βαρειὰ νύκτα ἔχει καλύψει τὴν Εὐρώπη. Κρημνίζονται τὰ εἴδωλα τῆς Εὐρώπης καὶ δὲν εἶναι πολὺ μακρὰν ἡ ἡμέρα, κατὰ τὴν ὁποίαν δὲν θὰ μείνη οὔτε πέτρα ἐπάνω εἰς τὴν πέτραν ἀπὸ τὴν κουλτούραν καὶ τὸν πολιτισμὸ τῆς Εὐρώπης, διὰ τῶν ὁποίων αὐτὴ ἀνήγειρε πόλεις καὶ κατέστρεψε ψυχάς, ἐθεοποιεῖ τὰ κτίσματα καὶ ἀπέριπτε τὸν Κτίστην.
Ἀπὸ τὸ βιβλίο: Ἄρχιμ. Ἰουστίνου Πόποβιτς, Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία καὶ Οἰκουμενισμός, Ἐκδόσεις «Ὀρθόδοξος Κυψέλη», Θεσσαλονίκη 1974, σελ. 161-162.