ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ
Θεολόγου – Καθηγητοῦ
Μιὰ κατηγορία ἐνδόξων Νεομαρτύρων στὰ τετρακόσια μαῦρα χρόνια τῆς τουρκικῆς σκλαβιᾶς ἦταν καὶ αὐτοὶ ποὺ εἶχαν ἀλλαξοπιστήσει καὶ ἐπανῆρθαν στὴν Ὀρθοδοξία μας, ἐπισφραγίζοντας μὲ τὸ μαρτύριό τους τὴν ἐπάνοδό τους στὴν ἀληθινὴ καὶ σώζουσα πίστη τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἕνας ἀπὸ αὐτοὺς ἦταν καὶ ὁ ἅγιος Νεομάρτυς Ἀλέξανδρος ὁ Δερβίσης, ὁ ὁποῖος ὄχι ἁπλᾶ ἐξισλαμίστηκε, ἀλλὰ καὶ ἀναδείχτηκε ὑψηλὸς ἀξιωματοῦχος τῆς ἰσλαμικῆς θρησκείας.
Γεννήθηκε στὴ Θεσσαλονίκη στὰ μισὰ τοῦ 18ου αἰῶνα ἀπὸ Χριστιανοὺς γονεῖς. Διακρίνονταν ἀπὸ τὰ ἄλλα παιδιὰ τῆς συνοικίας του γιὰ τὴν ξεχωριστὴ ὀμορφιά του. Ἀλλὰ ἡ ὀμορφιὰ τῶν παιδιῶν δὲν ἦταν προσὸν γιὰ τὰ χρόνια ἐκεῖνα. Οἱ βάρβαροι ἀπολίτιστοι Ὀθωμανοὶ τὰ ἅρπαζαν ἀπὸ τὶς ἀγκαλιὲς τῶν μητέρων τους. Τὰ μὲν κορίτσια τὰ προόριζαν γιὰ τὰ χαρέμια τῶν ἀγάδων τὰ δὲ ἀγόρια γιὰ τὸ στράτευμα καὶ τὶς κυβερνητικὲς θέσεις. Τὰ μεγάλωναν σὲ εἰδικὰ κέντρα, καὶ τὸ πρῶτο πρᾶγμα ποὺ τοὺς ἔκαναν ἦταν ὁ ἐξισλαμισμὸς καὶ ἡ καλλιέργεια μίσους πρὸς τὸν Ἑλληνισμὸ καὶ τὴν Ὀρθοδοξία. Τὸ φοβερὸ τάγμα τῶν Γενίτσαρων, γιὰ παράδειγμα, ἀποτελοῦνταν ἀπὸ παιδιὰ Χριστιανῶν οἱ ὁποῖοι διέπρατταν τὰ φοβερότερα ἐγκλήματα καὶ τὶς γενοκτονίες κατὰ τῶν χριστιανικῶν πληθυσμῶν.
Κάποιος τοῦρκος εἶχε βάλει στὸ μάτι τὸν μικρὸ Ἀλέξανδρο καὶ ἦταν ἕτοιμος νὰ τὸν ἁρπάξει. Τὸ ἀντιλήφτηκαν οἱ γονεῖς του καὶ τὸν φυγάδεψαν στὴ Σμύρνη.
Ἀλλὰ καὶ ἐκεῖ δὲ βρῆκε ἡσυχία. Ἔφηβος πιά, καὶ γιὰ κάποιο ἄγνωστο λόγο, ἔμπλεξε μὲ παρέες μουσουλμάνων, οἱ ὁποῖοι τὸν παρέσυραν καὶ ἀπαρνήθηκε τὴν πίστη του καὶ ἀσπάστηκε τὸ Ἰσλάμ. Μπῆκε μάλιστα καὶ στὴν ὑπηρεσία κάποιου ἀγᾶ. Ἦταν δὲ τέτοια ἡ πίστη του καὶ ἡ προσήλωσή του στὴ μουσουλμανικὴ θρησκεία ὥστε κατόρθωσε νὰ ἀνεβεῖ στὴν «ἱερατικὴ» ἱεραρχία καὶ νὰ γίνει δερβίσης, δηλαδὴ ἄγαμος ἱεροκήρυκας τοῦ Ἰσλὰμ τῆς πόλεως τῆς Σμύρνης καὶ τῶν γύρω περιοχῶν. Εἶχε δὲ τόσο ζῆλο, ὥστε περιόδευε στὶς διάφορες πόλεις καὶ τὰ χωριὰ τῆς Μ. Ἀσίας γιὰ νὰ διαδώσει τὴν πίστη στὸν Ἀλλὰχ καὶ στὸν προφήτη του τον Μωάμεθ. Ἀπόκτησε δύναμη, δόξα καὶ χρήματα καὶ ἔγινε ξακουστός. Κάνοντας μεγάλες περιοδεῖες, ἔφτασε ὡς τὴ Μέκκα, τῆς Ἀραβίας, ὅπου προσκύνησε τὸν «ἱερὸ λίθο» τῶν Μουσουλμάνων.
Πέρασαν ἀρκετὰ χρόνια ὑπηρετῶντας μὲ συνέπεια τὴν ἰσλαμικὴ θρησκεία ὡς δερβίσης. Κάποια ἐποχὴ ὅμως ἄρχισε νὰ αἰσθάνεται μιὰ περίεργη ἀδιαφορία γιὰ τὴν ἀποστολή του. Ἡ μουσουλμανικὴ πίστη δὲν τοῦ προξενοῦσε πιὰ ὀρμητικότητα, γιὰ νὰ διδάξει μὲ ζῆλο καὶ φανατισμὸ τὰ διδάγματα τοῦ Κορανίου καὶ τὶς ἀρχὲς τοῦ ἰσλαμισμοῦ. Λίγο καιρὸ μετὰ ἄρχισε νὰ νοιώθει μιὰ ψυχικὴ ἀνησυχία καὶ νὰ αἰσθάνεται τύψεις, ποὺ ἄφησε τὴν πίστη τῶν πατέρων του, ἀλλαξοπίστησε καὶ τούρκεψε γιὰ τὸ ἐφήμερο συμφέρον του.
Μὲ τὸν καιρὸ θέριεψε μέσα του ὁ ἔλεγχος τῆς συνείδησής του καὶ πῆρε τὴ μεγάλη ἀπόφαση, ὄχι ἁπλᾶ νὰ ἀπαρνηθεῖ τὸ Ἰσλάμ, ἀλλὰ καὶ νὰ ξεπληρώσει μὲ τὸ αἷμα του αὐτὴ τὴ μεγάλη ἁμαρτία.
Δὲν ἀπαρνήθηκε ἀρχικὰ φανερὰ τὸ Ἰσλάμ, ἀλλὰ συνέχισε νὰ διδάσκει ὡς δερβίσης, προκειμένου νὰ φανερώσει ἐκ τῶν ἔσω την πλάνες τῆς μουσουλμανικῆς θρησκείας. Καταφέρονταν μὲ ἀσυνήθιστη αὐστηρότητα στοὺς μουσουλμάνους, τοὺς ὁποίους ἤλεγχε γιὰ τὶς παρανομίες, τὶς ἀδικίες, τὴν ἀνηθικότητά τους καὶ προπαντὸς γιὰ τὴ συμπεριφορά τους κατὰ τῶν ὑπόδουλων Χριστιανῶν. Πολλὲς φορὲς προσποιούταν τὸν τρελὸ καὶ καταφέρονταν κατὰ τῶν ἀρχῶν τοῦ μουσουλμανισμοῦ, φανερώνοντας τὰ ἄτοπά του. Οἱ μουσουλμᾶνοι δὲ μποροῦσαν νὰ ἐξηγήσουν αὐτὴ τὴν ἀλλαγή του. Στὴν Αἴγυπτο μάλιστα κάποιοι φανατικοὶ μουσουλμᾶνοι παραλίγο νὰ τὸν φονεύσουν γιὰ τὸν ἔλεγχο ποὺ τοὺς ἔκανε.
Γιὰ δεκαοκτὼ χρόνια προσποιούταν τὸν δερβίση καὶ ἔλεγχε τοὺς μουσουλμάνους καὶ κριτικάροντας τὴν πίστη τους, ζῶντας ὁ ἴδιος ὡς κρυπτοχριστιανός, ἔχοντας τὸν πνευματικό του καὶ χωρὶς νὰ πληρώνεται ὡς δερβίσης. Συναναστρέφονταν περισσότερο μὲ Χριστιανούς, παρὰ μὲ μουσουλμάνους καὶ αὐτὸ ἔβαζε σὲ ὑποψίες κάποιους τούρκους.
Περνῶντας κάποτε ἀπὸ τὴ Χίο στὴ Σμύρνη ἔνοιωσε την χάρη τοῦ Θεοῦ στὴν ψυχή του καὶ κατάλαβε ὅτι ἦρθε ἡ ὥρα νὰ φανερώσει τὴν πίστη του στὸ Χριστό.
Ἦταν παραμονὲς τῆς Πεντηκοστῆς, ὅταν πῆρε τὴν ἀπόφαση νὰ παρουσιαστεῖ στὸν τοῦρκο κατή, στὸν ὁποῖο παρουσιάστηκε καὶ ὁμολόγησε: «Γεννήθηκα Χριστιανός. Κάποτε ἀπὸ ἀνοησία μου ἀρνήθηκα τὴν πίστη μου καὶ ἔγινα τοῦρκος. Τώρα κατάλαβα τὸ μεγάλο λάθος μου καὶ ἦρθα νὰ σᾶς γνωρίσω ὅτι ἀρνοῦμαι τὸ Ἰσλὰμ καὶ ξαναγίνομαι Χριστιανὸς καὶ Χριστιανὸς θέλω νὰ πεθάνω. Εἶμαι ἕτοιμος νὰ χύσω ἀκόμα καὶ τὸ αἷμα μου γιὰ τὸν Χριστό μου»!
Ὁ κατὴς καὶ οἱ παριστάμενοι ξαφνιάστηκαν ἀπὸ τὴν ὁμολογία τοῦ ξακουστοῦ δερβίση νὰ ἀπαρνιέται τὸ Ἰσλάμ. Νόμισαν ὅτι τρελάθηκε. Στὴν ἀρχὴ ἄρχισαν νὰ τὸν νουθετοῦν καὶ νὰ τοῦ τάζουν μεγαλύτερα ἀξιώματα ἂν ἀνακαλέσει τὴν ἀπόφασή του νὰ γίνει Χριστιανός. Ὅμως ὁ Ἀλέξανδρος ὅταν χαρακτήρισε τὸ Ἰσλὰμ ψεύτικη θρησκεία καὶ διαπίστωσαν ὅτι ἦταν μάταιες οἱ κολακεῖες τους, ἄρχισαν νὰ χρησιμοποιοῦν ἀπειλὲς καὶ βία. Τὸν ξυλοκόπησαν καὶ τὸν ἔριξαν στὴ φυλακή, νομίζοντας ὅτι ἦταν μεθυσμένος, ὥσπου νὰ ξεμεθύσει! Ἀλλὰ καὶ τὴν ἑπομένη ἡμέρα ὁ Ἀλέξανδρος ἀνακρίθηκε, ἀλλὰ ἔμεινε ἀμετάπειστος, ὁμολογῶντας τὴν πίστη του στὸν Τριαδικὸ Θεό, κάνοντας μάλιστα καὶ τὸ σημεῖο τοῦ σταυροῦ, μπροστὰ στὸν τοῦρκο κριτή. Γι’ αὐτὸ ἔβγαλε τὴν ἀπόφασή του: θάνατος διὰ ἀποκεφαλισμοῦ!
Ἦταν Παρασκευὴ πρὶν τὴν Πεντηκοστή. Ὁδηγήθηκε στὸν τόπο τῆς ἐκτελέσεως, μὲ δεμένα τὰ χέρια του. Προσπαθοῦν γιὰ ὕστατη φορὰ ἰμάμηδες καὶ χοτζάδες νὰ τὸν μεταπείσουν, ἀλλὰ ἐκεῖνος ἀποκρινόταν μὲ ὅση δύναμη εἶχε: «Χριστιανὸς εἶμαι καὶ Χριστιανὸς ν’ ἀποθάνω»! Ὅταν ἔφτασαν στὸ σημεῖο τῆς ἐκτελέσεως ὁ δήμιος ἔδειχνε γιὰ πολλὴ ὥρα τὸ σπαθί του στὸν Μάρτυρα, γιὰ νὰ τὸν φοβίσει. Ἐκεῖνος σκυμμένος περίμενε τὴν εὐλογημένη ὥρα ποὺ θὰ πετοῦσε ἡ ψυχή του στὰ οὐράνια. Τελικὰ τὸ κοφτερὸ σπαθὶ ἔκοψε τὴν τιμημένη κεφαλή του στὶς 26 Μαΐου τοῦ ἔτους 1794. Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 26 Μαΐου, ἡμέρα τοῦ μαρτυρίου του.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος πλ. α’. Τὸν συνάναρχον Λόγον.
Ἐν ἀθλήσει νομίμως Μάρτυς ἠρίστευσας, καὶ τὸν σὲ τρώσαντα πρῲην κατηγωνίσω ἐχθρὸν, καὶ Μαρτύρων κοινωνὸς ὤφθης Ἀλέξανδρε. Ὅθεν ὡς ἅγιον βλαστόν, Θεσσαλονίκη σὲ τιμᾷ, καὶ πόθῳ σοι ἀνακράζει· Μὴ διαλίπῃς πρεσβεύων, ἐλεηθῆναι τοὺς τιμῶντάς σε.
Κοντάκιον
Ἦχος γ’. Ἡ Παρθένος σήμερον.
Ἑορτάζει σήμερον, Θεσσαλονίκη ἡ πόλις, τὴν ἁγίαν μνήμην σου, Ἀλέξανδρε Νεομάρτυς· ταύτης γὰρ, γόνος καὶ βλάστημα θεῖον πέλων, ἤθλησας, ἐν Σμύρνῃ γνώμῃ ἀνδρειοτάτῃ, δι’ ἀγάπην τοῦ Κυρίου· ὅν ἐκδυσώπει σώζεσθαο ἅπαντας.
ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
26 Μαΐου 2025 ἑορτάζουν:
Ἅγιος Κάρπος ὁ Ἀπόστολος ἀπὸ τοὺς Ἑβδομήκοντα
Ἅγιος Ἀλφαῖος ὁ Ἀπόστολος
Ἅγιος Ἀλέξανδρος ἀπὸ τὴν Θεσσαλονίκη ὁ Δερβίσης
Ἅγιος Συνέσιος ὁ Ἐπίσκοπος
Ἅγιος Ἀβέρκιος
Ἁγία Ἑλένη
Ἅγιος Αὐγουστῖνος Ἀρχιεπίσκοπος Καντουαρίας
Ἅγιος Σιμίτριος ὁ Μάρτυρας καὶ οἱ σὺν αὐτῷ Εἴκοσι τρεὶς Μάρτυρες
Ἅγιος Ζαχαρίας ὁ Ἱερομάρτυρας
Ὅσιοι Φουγάτιος καὶ Δαμιανός
Ἅγιος Πρίσκος ὁ Μάρτυρας καὶ ἡ συνοδεία αὐτοῦ
Ἅγιος Ἰούλιος ὁ Μάρτυρας
Ἅγιοι Φηλικίσσιμος, Ἡρακλῆς καὶ Παυλίνος οἱ Μάρτυρες
Ἅγιος Γεώργιος ὁ Νεομάρτυρας ἐκ Βουλγαρίας
Εὕρεση τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ Ὁσίου Μακαρίου