ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ
Θεολόγου – Καθηγητοῦ
Μία ἀπὸ τὶς πλέον συμπαθεῖς γυναικεῖες μορφὲς ποὺ ἀναφέρονται στὴν Καινὴ Διαθήκη εἶναι καὶ αὐτὴ τῆς Ἁγίας Λυδίας ἀπὸ τοὺς Φιλίππους τῆς Μακεδονίας. Μάλιστα θεωρεῖται ὡς ἡ πρώτη χριστιανὴ εὐρωπαία γυναῖκα.
Πληροφορίες γιὰ αὐτὴν παίρνουμε ἀποκλειστικὰ ἀπὸ τὸ ἱερὸ βιβλίο τῶν Πράξεων τῶν Ἀποστόλων (16ο κέφ.). Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, μὲ τοὺς συνεργούς του Τιμόθεο, Σίλα καὶ Λουκᾶ, κατὰ τὴν δεύτερη ἀποστολικὴ περιοδεία του, τὴν ἄνοιξη τοῦ 50 μ. Χ. καὶ ἐνῷ βρισκόταν στὴν Τρωάδα, εἶδε ἕνα σημαντικὸ ὄνειρο: ἕναν Μακεδόνα, ὁποῖος τοῦ εἶπε: «Διαβὰς εἰς Μακεδονίαν βοήθησαν ἡμῖν» (Πράξ.16,9).
Ὁ μεγάλος Ἀπόστολος θεώρησε τὸ ὅραμα αὐτὸ ὡς ἐντολὴ τοῦ Θεοῦ νὰ περάσει στὸν εὐρωπαϊκὸ χῶρο γιὰ νὰ κηρύξει τὸ εὐαγγέλιο τῆς σωτηρίας. Χωρὶς νὰ χάσει καιρὸ ἐπιβιβάζεται, μαζὶ μὲ τοὺς συνεργάτες του, σὲ πλοῖο καὶ ἀποπλέουν στὸ λιμάνι τῆς Νεάπολης, τῆς σημερινῆς Καβάλας. Διὰ μέσου τῆς Ἐγνατίας Ὁδοῦ ἔφτασαν στοὺς Φιλίππους μία πολὺ σημαντικὴ ρωμαϊκὴ πόλη, ἡ ὁποία ἀπολάμβανε ἰδιαίτερα προνόμια ἀπὸ τὴν αὐτοκρατορικὴ Ρώμη.
Ἦταν χτισμένη σὲ στρατηγικὴ θέση, ἐν μέσῳ μιᾶς πλούσιας περιοχῆς. Μετὰ τὴ μάχη τῶν Φιλίππων (τὸ 42 π. Χ) μετατράπηκε σὲ ρωμαϊκὴ ἀποικία καὶ ἀποικίστηκε ἀπὸ Ρωμαίους βετεράνους στρατιῶτες, ἔφερε τὴν ὀνομασία «Κολωνία» (colonia Iulia Augusta Philippensis) καὶ διοικοῦνταν ἀπὸ στρατηγούς, ἔχοντας διοικητικὴ καὶ οἰκονομικὴ αὐτονομία.
Ὁ συγγραφέας τοῦ βιβλίου τῶν Πράξεων, εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς μας πληροφορεῖ ὅτι ὁ Παῦλος μὲ τοὺς συνεργάτες του ἄρχισαν νὰ κηρύττουν σὲ διάφορα σημεῖα τῆς μεγάλης πόλεως, ἀπευθυνόμενοι κυρίως στοὺς Ἰουδαίους.
Στοὺς Φιλίππους ὑπῆρχε καὶ μία σημαντικὴ ἰουδαϊκὴ παροικία. Οἱ Ἰουδαῖοι συνήθιζαν νὰ προσεύχονται ἔξω ἀπὸ τὴν πόλη στὴν ὄχθη τοῦ ποταμοῦ Ζυγάκτου, ὁ ὁποῖος ἔρρεε ἔξω ἀπὸ τὰ τείχη τῆς πόλεως. Εἶναι γνωστὸ πὼς ὁ Παῦλος συνήθιζε νὰ ἀπευθύνεται πρώτιστα καὶ νὰ κηρύττει στοὺς Ἰουδαίους τῆς διασπορᾶς σὲ κάθε πόλη, διότι σὲ αὐτοὺς ὑπῆρχε τὸ ὑπόβαθρο τῆς μονοθεΐας, ἀλλὰ καὶ τῆς προσμονῆς τοῦ Μεσσία. Οἱ μεταστραφέντες Ἰουδαῖοι γινόταν τὰ πρῶτα μέλη τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας καὶ οἱ κήρυκες τοῦ Εὐαγγελίου στοὺς εἰδωλολάτρες, οἱ ὁποῖοι, λόγῳ τῆς πλάνης καὶ τῆς ὑπεροψίας τους ἦταν δύσκολο νὰ δεχτοῦν τὴν χριστιανικὴ πίστη. Γιὰ αὐτὸ καὶ διάλεξε νὰ κηρύττει στὸ μέρος ἐκεῖνο ὅπου προσεύχονταν οἱ Ἰουδαῖοι των Φίλιππων. Σὲ ἕνα ἀπὸ τὰ κηρύγματα τοῦ συνάντησε μία ὁμάδα ἰουδαίων γυναικῶν στὴν ὄχθη τοῦ ποταμοῦ, στὶς ὁποῖες κήρυξε τὴν νέα πίστη, τὴν ἐπαγγελία τῶν Προφητῶν, στὸ πρόσωπο τοῦ Μεσσία.
Οἱ θεοφοβούμενες γυναῖκες ἄκουσαν μὲ προσοχὴ καὶ εὐλάβεια τὰ λόγια τοῦ ἄγνωστου Ἰουδαίου. Ἀνάμεσά τους ἦταν καὶ μία σημαντικὴ καὶ γνωστὴ γυναῖκα τῆς πόλης, ἡ ἔμπορος Λυδία, τὴν ὁποία συνεπῆρε τὸ κήρυγμα τοῦ Παύλου καὶ ἦταν ἀπὸ τὶς πρῶτες ποὺ πίστεψε. Ἡ Λυδία καταγόταν ἀπὸ τὴν πόλη Θυάτειρα τῆς Μ. Ἀσίας καὶ ἦταν ἀρχικὰ εἰδωλολάτρισσα. Φαίνεται ὅμως πώς, παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι ἔζησε εἰδωλολατρικὸ περιβάλλον καὶ παγανιστικὴ οἰκογένεια, δὲν τὴν ἱκανοποιοῦσε ἡ ἀρχαία εἰδωλολατρικὴ θρησκεία, ἡ ὁποία, εἰρήσθω, τὴν ἐποχὴ ἐκείνη βρισκόταν σὲ μεγάλη κατάπτωση καὶ παρακμή. Δὲν τῆς ἦταν εὔκολο νὰ λατρεύει «θεοὺς» καὶ «θεὲς» ἀνήθικούς, οἱ ὁποῖοι ὀργίαζαν μεταξύ τους. Ἡ εὐγενὴς γυναῖκα ἀναζήτησε μία πιὸ πνευματικὴ θρησκεία, τὴν ὁποία βρῆκε στὸν Ἰουδαϊσμό. Ἔτσι ὁδηγήθηκε καὶ σύχναζε στὸν τόπο προσευχῆς τῶν Ἰουδαίων τῆς πόλεως, τὶς ὄχθες τοῦ ποταμοῦ.
Γνώρισε τὸ Νόμο καὶ τοὺς Προφῆτες καὶ ἄναψε μέσα της ἢ δίψα γιὰ τὴν ἀναζήτηση τοῦ Μεσσία, ὁ ὁποῖος ἀναμένονταν νὰ λυτρώσει τὸ ἀνθρώπινο γένος. Ἔγινε προσήλυτη στὴν ἰουδαϊκὴ θρησκεία.
Ἀσχολοῦνταν μὲ τὸ ἐμπόριο τῆς πορφύρας, τὸ ὁποῖο προφανῶς τὴν εἶχε κάνει πλούσια. Νὰ σημειωθεῖ πὼς ἐμπόριο πορφύρας τὰ χρόνια ἐκεῖνα ἦταν ἐπικερδές, διότι τὸ ἀγόραζαν οἱ πλούσιοι καὶ ἀποτελοῦσε δεῖγμα τῆς ἀριστοκρατικῆς τους ἰδιότητας. Ἀλλὰ ὅμως οἱ ἐμπορικές της ἐνασχολήσεις δὲν στέκονταν ἐμπόδιο στὴ βαθειὰ θρησκευτικότητά της. Δὲν ἀμελοῦσε νὰ ἐκτελεῖ τὰ θρησκευτικά της καθήκοντα, τὰ ὁποῖα ὑπαγόρευε ἡ ἰουδαϊκὴ θρησκεία. Τὰ Σάββατα μετέβαινε μαζὶ μὲ τὴν ὑπόλοιπη ἰουδαϊκὴ κοινότητα, στὸ χῶρο ποὺ προσεύχονταν οἱ γυναῖκες, γιὰ νὰ προσευχηθεῖ στὸν Θεὸ τῶν Ἑβραίων. Κάποιο λοιπὸν Σάββατο, ὅπως εἴπαμε, ἄκουσε τὸ κήρυγμα τοῦ Παύλου καὶ σαγηνεύτηκε ἀπὸ τὴν πρωτόγνωρη διδασκαλία του. Ὡς καλλιεργημένη καὶ ἀνήσυχο πνεῦμα κατάλαβε ὅτι ὁ ἔνθερμος κήρυκας ἔφερνε ἕνα νέο ἐλπιδοφόρο καὶ σωτήριο μήνυμα στὴν ἀπελπισμένη καὶ ταραγμένη ἀνθρωπότητα.
Ἡ ἀναφορὰ τοῦ Παύλου στὸν ἐρχομὸ τοῦ Μεσσία στὸ πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ τὴ γέμισε χαρά, διότι πραγματοποιήθηκαν οἱ προφητεῖες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, τὶς ὁποῖες διάβαζε μὲ ἀδημονία καὶ ἄκουγε στὴ Συναγωγή. Πίστεψε ἀμέσως καὶ ζήτησε ἀπὸ τὸν Ἀπόστολο νὰ βαπτιστεῖ. Ἐκεῖνος τὴ βάπτισε στὰ γάργαρα νερὰ τοῦ ποταμοῦ Ζυγάκτου. Ὁ Εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς ἀναφέρει ὡς ἑξῆς τὸ περιστατικό: «Καὶ τὶς γυνὴ ὀνόματι Λυδία, πορφυρόπωλις πόλεως Θυατείρων, σεβόμενη τὸν Θεόν, ἤκουεν, ᾖς ὁ Κύριος διήνοιξε τὴν καρδίαν προσέχειν τοῖς λαλουμένοις ὑπὸ τοῦ Παύλου, ὡς δὲ ἔβαπτίσθή καὶ ὁ οἶκος αὐτῆς, παρεκάλεσε λέγουσα, εἰ κεκρίκατέ με πιστὴν τῷ Κυρίω εἶναι, εἰσελθόντες εἰς τὸν οἶκον μου μείνατε καὶ παρεβιάσατο ἡμᾶς» (Πράξ.16,14-15). Μὲ δάκρυα στὰ μάτια καὶ καρδιὰ ποὺ πάλλονταν ἀπὸ οὐράνια συγκίνηση καὶ ἀγαλλίαση, κάλεσε τὸν Παῦλο καὶ τοὺς συνεργούς του στὸ σπίτι της, ὅπου τοὺς ζήτησε νὰ βαπτιστοῦν καὶ τὰ μέλη τῆς οἰκογένειάς της. Κατόπιν τοὺς παρέθεσε πλούσιο γεῦμα καὶ ἀβραμιαία φιλοξενία. Φυσικὰ ὁ Παῦλος τέλεσε στὸ εὐλογημένο σπίτι της καὶ τὴν Θεία Εὐχαριστία, ἡ ὁποία ὁλοκλήρωσε τὴν εἴσοδό της καὶ τῶν οἰκείων της στὴν Ἐκκλησία καὶ τὴν ἕνωσή τους μὲ τὸ Χριστό.
Ἀξιώθηκε νὰ γίνει ἡ οἰκία της ἡ πρώτη Ἐκκλησία τῆς Εὐρώπης, τὸ μέγαρό της στέγασε τὴν νεαρὰ Ἐκκλησία τῶν Φιλίππων.
Ἡ παράδοση δὲν μᾶς ἔχει διάσωση τὴν κατοπινὴ ζωὴ τῆς ἡ ὁποία εἰκάζουμε ὅτι ἦταν ἡ ζωὴ ἁγιότητας καὶ ἀφοσίωσης στὴ νεαρὴ ἐκκλησία τῶν Φιλίππων. Ἡ Ἁγία Λυδία θὰ ἦταν προφανῶς ἕνα ἀπὸ τὰ ἐπίλεκτα μέλη τῆς Ἐκκλησίας. Ὡς ἁγία ἀνακηρύχθηκε πρόσφατα καὶ ἡ μνήμη της ὁρίστηκε νὰ ἑορτάζεται στὶς 20 Μαΐου. Τιμᾶται ὡς ἰσαπόστολος καὶ στὸ σημεῖο ποὺ ἔλαβε τὸ ἅγιο Βάπτισμα χτίστηκε ὑπαίθριο Βαπτιστήριο. Στὴ σημερινὴ Καβάλα ἔχει κτιστεῖ λαμπρὸς ναὸς καὶ βαπτιστήριο, τὸ ὁποῖο κατέστη σημαντικὸ κέντρο προσκυνήματος καὶ ἡ ὄμορφη θρακικὴ πόλη ἔγινε συνώνυμη μὲ τὸν ἁγία Λυδία.
Τὸ σωτήριο ὅραμα τοῦ ἀποστόλου Παύλου στὴν Τρωάδα, νὰ περάσει στὴν Μακεδονία, στὴν εὐρωπαϊκὴ ἤπειρο, στέφθηκε μὲ ἐπιτυχία στοὺς Φιλίππους, μὲ τὴν μεταστροφὴ τὴν ἁγίας Λυδίας καὶ τοῦ δεσμοφύλακα καὶ τῆς οἰκογένειά του (Πράξ.16,33). Ἡ μακάρια αὐτὴ γυναῖκα θεωρεῖται ἡ πρώτη εὐρωπαία χριστιανή, ἡ πρώτη ἑλληνίδα καὶ εὐρωπαία, ἡ ὁποία πολιτογραφήθηκε στὴν Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν. Οἱ ἅγιες γυναῖκες τῆς Καινῆς Διαθήκης καὶ γενικὰ τῆς ἀρχαίας Ἐκκλησίας συναποτελοῦν μὲ τοὺς ἄνδρες ἐπάξια τοὺς στύλους πάνω στοὺς ὁποίους δομήθηκε ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος α’. Τῆς ἐρήμου πολίτης.
Τὸν Θεὸν σεβόμενη διανοίας εὐθύτητι, τὸ τῆς χάριτος φέγγος διὰ Παύλου εἴσδεδεξαι, καὶ πρώτη ἐν Φιλίπποις τῷ Χριστῷ, ἔπιστευσας θεόφρον πανοικεῖ· διὰ τοῦτο σὲ τιμῶμεν ἀσματικῶς, Λυδία Φιλιππησία. Δόξα τῷ εὔδοκησαντι ἐν σοῖ, δόξα τῷ σὲ καταυγάσαντι, δόξα τῷ χορηγούντι διὰ σοῦ, ἠμὶν τὰ κρείττονα.
ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
20 Μαΐου 2025 ἑορτάζουν:
Ἅγιος Θαλλέλαιος ὁ Ἀνάργυρος
Ἁγία Λυδία ἡ Φιλιππησία
Ὅσιοι Νικήτας, Ἰωάννης καὶ Ἰωσὴφ οἱ κτήτορες τῆς Νέας Μονῆς Χίου
Ὅσιος Θαλάσσιος
Ἅγιοι Ἀλέξανδρος καὶ Ἀστέριος
Ἅγιος Ἀσκλάς
Ἀνακομιδὴ καὶ μετακομιδὴ τοῦ ἱεροῦ λειψάνου τοῦ Ἁγίου Νικολάου ἐπισκόπου Μύρων τῆς Λυκίας τοῦ Θαυματουργοῦ
Ὅσιος Μᾶρκος ὁ Ἐρημίτης
Ἀνακομιδὴ Ἱερῶν Λειψάνων τοῦ Ὁσίου Ἀλεξίου τοῦ θαυματουργοῦ
Ὅσιος Στέφανος
Ἅγιος Τιμόθεος τοῦ Πσκώφ
Ἅγιοι Ζαβουλῶν καὶ Σωσσάνη
Ἁγία Πλατίλλα ἡ Ρωμαία
Ἅγιος Θεόδωρος Ἐπίσκοπος Παβίας
Ἅγιος Οὐλτρίλλος Ἐπίσκοπος Μπουργκές
Ἅγιος Ἀναστάσιος Ἐπίσκοπος Βρεσκίας