Ὁ Ἅγιος Ἰανουάριος ἦταν ἐπίσκοπος στὴ Νεάπολη τῆς Ἰταλίας, στὰ χρόνια του Διοκλητιανοῦ (284-304) καὶ ὅταν ἔπαρχος στὴν περιοχὴ αὐτὴ ἦταν ὁ Τιμόθεος. Ὁ Ἰανουάριος μαζὶ μὲ μιὰ πολὺ καλὴ ὁμάδα συνεργατῶν-χριστιανῶν, ποὺ τὴν ἀποτελοῦσαν: οἱ διάκονοι Πρόκουλος (ἢ Πρόκλος), Σῶσσος, Φαῦστος, ὁ ἀναγνώστης Δησιδέριος, ὁ Ἀκούτιος καὶ ὁ Εὐτύχιος, ἀγωνίζονταν τὸν ἅγιο ἀγῶνα τῆς ἀρετῆς καὶ ἔφερναν στὸ Χριστὸ πολλοὺς εἰδωλολάτρες. Ὅταν ἔγινε ὁ μεγάλος διωγμὸς κατὰ τῶν χριστιανῶν, συνελήφθησαν καὶ ὑπέστησαν φοβερὰ βασανιστήρια. Τὸν Ἰανουάριο ἔριξαν στὴ φωτιὰ γιὰ νὰ καεῖ, ἀλλὰ μὲ τὴ θεία χάρη ἔμεινε ἀβλαβής. Ἀμέσως, τότε, τὸν ὁδήγησαν σὲ ἄλλο τόπο, ὅπου τοῦ ἔκοψαν τὰ νεῦρα καὶ ἔτσι ἔλαβε τὸ στεφάνι τοῦ μαρτυρίου. Στὸ δρόμο γιὰ τὸ μαρτύριο, συνέβη τὸ ἕξης περιστατικό: Οἱ πολυάριθμοι χριστιανοὶ τῆς Νεάπολης, προσπάθησαν νὰ πάρουν ἀπὸ τὰ χέρια τῶν στρατιωτῶν τὸν Ἰανουάριο.
Ἐκεῖνος, ὅμως, ἀρνήθηκε καὶ τοὺς εἶπε: «Ἀφῆστε, παιδιά μου, νὰ τελειώσω τὸν καλὸ ἀγῶνα τοῦ μαρτυρίου, καὶ σᾶς ὑπόσχομαι ὅτι θὰ εἶμαι πάντοτε προστάτης τῆς πόλης σας». Ἔτσι καὶ ἔγινε. Ἡ Νεάπολη τὸν ἀνακήρυξε πολιοῦχο της Ἅγιο.
Στὸ Συναξάρι τοῦ Ἁγίου Ἰανουαρίου ἀναφέρεται ὅτι μιὰ γυναῖκα, ποὺ ὀνομαζόταν Μαξιμίνα καὶ ἦταν χήρα, εἶχε τὴν ἀτυχία νὰ χάσει τὸ μονάκριβο παιδί της. Κάποια στιγμή, ἐνῷ θρηνοῦσε, συνῆλθε γιὰ λίγο καὶ κοιτάζοντας ψηλά, εἶδε ἄνω ἀπὸ τὴν πύλη τοῦ ναοῦ ἕνα ὕφασμα κρεμασμένο, στὸ ὁποῖο ἦταν ζωγραφισμένη ἡ εἰκόνα τοῦ Ἁγίου Ἰανουαρίου. Τότε ἡ γυναῖκα ἔφερε στὸ νοῦ της ἐκεῖνο ποὺ κάποτε ἔκανε ὁ προφήτης Ἐλισσαῖος, ὅταν ἀνέστησε τὸν υἱό της Σωμανίτιδος. Ἀφοῦ κινήθηκε λοιπὸν ἡ Μαξιμίνα ἀπὸ θεῖο φωτισμό, ἔκανε καὶ αὐτὴ τὸ ἴδιο. Σχημάτισε δηλαδὴ κατάλληλα τὸν υἱό της καὶ ἀκολούθως σχημάτισε τὸ ὁμοίωμα τοῦ Ἁγίου Ἰανουαρίου. Στὴ συνέχεια δέ, στὰ μάτια τοῦ παιδιοῦ της προσάρμοσε τὰ μάτια τῆς εἰκόνας τοῦ Ἁγίου. Τὸ ἴδιο ἔκανε καὶ μὲ τὰ αὐτιά, τὸ στόμα καὶ μὲ τὰ ὑπόλοιπα μέλη. Κάνοντας τὸ ἔργο αὐτὸ ἡ γυναῖκα προσευχόταν θερμὰ πρὸς τὸν Ἅγιο Ἰανουάριο λέγοντας: «Δοῦλε τοῦ Θεοῦ, ἐλέησέ με καὶ ἀνάστησε τὸν υἱό μου, γιατί εἶναι τὸ μόνο μου παιδί, δὲν ἔχω ἄλλο». Καὶ πραγματικά, ὁ Ἅγιος ἄκουσε τὴν παράκληση τῆς Μαξιμίνας καὶ ἀνέστησε τὸν υἱὸ αὐτῆς.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ’. Ὁ ὑψωθεῖς ἐν τῷ Σταυρῷ.
Ὡς Ἱεράρχης καὶ σοφὸς θεηγόρος, τύπος ἐγένου πρὸς ἀθλήσεως πόνους, Πάτερ Ἰανουάριε τοὶς περὶ σεαυτόν. Σῶσος γὰρ καὶ Πρόκουλος, Δισιδέριος Φαῦστος, καὶ σὺν Ἀκουτίωνι, ὁ Εὐτύχιος ἅμα, σὺν σοῖ ἀθλούσι μάκαρ εὐσεβῶς, μεθ’ ὧν δυσώπει, ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ἠμῶν.
Κοντάκιον
Ἦχος δ’. Ἐπεφάνης σήμερον.
Ἐν τῷ κόσμῳ λάμψαντες, ὥσπερ λυχνία, μυστικῶς ἑπτάφωτος, καταφωτίζετε ἡμᾶς, Ἰανουάρις ἔνδοξε, σὺν τοῖς συνάθλοις, μεθ᾽ὧν εὐφημοῦμέν σε.
ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
21 Ἀπριλίου 2025 ἑορτάζουν:
Ἅγιος Ἰανουάριος ὁ Ἐπίσκοπος καὶ οἱ Πρόκουλος, Σῶσσος καὶ Φαῦστος οἱ Διάκονοι, Δισιδέριος ὁ Ἀναγνώστης, Ἀκούτιος καὶ Εὐτύχιος
Ἁγία Ἀλεξάνδρα ἡ βασίλισσα καὶ οἱ ἀκόλουθοι της Ἀπολλώς, Ἰσαάκιος καὶ Κοδράτος
Ἅγιος Μαξιμιανὸς Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης
Ὅσιος Ἀναστάσιος ὁ Σιναΐτης
Ὅσιος Ἰάκωβος
Ἅγιος Θεόδωρος τῆς Κάμα ὁ Φιλόσοφος
Σύναξη τῆς Παναγίας «Ἄξιον Ἐστὶ» (ἢ ἐν τῷ «Ἀδεῖν»)
Σύναξη τῆς Παναγίας τῆς Παντάνασσας στὸν Μυστρᾶ