Τοῦ Λάμπρου Κ. Σκόντζου
Θεολόγου – Καθηγητοῦ
Μιὰ ἀπὸ τὶς ἡρωικότερες χρονικὲς περιόδους τῆς Ἐκκλησίας μας εἶναι ἡ, σύντομη εὐτυχῶς, βασιλεία τοῦ Ἰουλιανοῦ τοῦ Παραβάτη (361-363), κατὰ τὴν ὁποία ἀναδείχτηκαν πλῆθος ὁμολογητῶν καὶ μαρτύρων. Ἡ ἀπέλπιδα προσπάθεια τοῦ ἀνεδαφικοῦ νεαροῦ, ἄπειρου καὶ θρησκομανὴ αὐτοκράτορα νὰ νεκραναστήσει τὴν θνήσκουσα ἀρχαία εἰδωλολατρικὴ ἐθνικὴ θρησκεία, τὸν ὁδήγησε σὲ πράξεις ἀνείπωτης θηριωδίας κατὰ τῶν Χριστιανῶν. Χιλιάδες Χριστιανοὶ μάρτυρες ἔχυσαν τὸ αἷμα τους καὶ ἔδωσαν τὴ ζωή τους τὴ φοβερὴ ἐκείνη περίοδο.
Ἕνας ἀπὸ αὐτοὺς εἶναι καὶ ὁ ἅγιος Μᾶρκος, ἐπίσκοπος Ἀρεθουσίων καὶ οἱ σὺν αὐτῷ, Κύριλλος ὁ διάκονος, ἀγνώστων ὀνομάτων ἱερωμένοι καὶ νεαρὲς παρθένες, οἱ ὁποῖοι μαρτύρησαν καὶ συνεορτάζουν τὴν ἴδια ἡμέρα, στὶς 29 Μαρτίου.
Ὁ ἅγιος Μᾶρκος ἔζησε τὸν 4ο αἰῶνα, τὰ χρόνια τοῦ Μ. Κωνσταντίνου (312-337, τοῦ Κωνστάντιου (337-361) καὶ Ἰουλιανοῦ (361-363). Δὲ γνωρίζουμε δυστυχῶς τίποτε γιὰ τὴν πρότερη ζωή του. Ἐκλέχτηκε καὶ χειροτονήθηκε ἐπίσκοπος Ἀρεθουσίων, ἡ ὁποία βρισκόταν στὰ ἀνατολικὰ τῆς Θεσσαλονίκης, προφανῶς γιὰ τὴν εὐσέβειά του καὶ τὸ ζῆλο του γιὰ τὴν Ἐκκλησία. Φαίνεται ὅτι ἄσκησε τὴν ἐπισκοπική του διακονία μὲ συνέπεια καὶ γι’ αὐτὸ ἀπέκτησε τὴ φήμη τοῦ δυναμικοῦ ἐπισκόπου.
Τὸ 341 ἔλαβε μέρος στὴ Σύνοδο τῆς Ἀντιόχειας. Τὸ 343 ἔλαβε μέρος στὴ Σύνοδο τῆς Φιλιππουπόλεως, τὸ 351 στὴ Σύνοδο τοῦ Σιρμίου καὶ τὸ 358 στὴ Σύνοδο τῆς Σελεύκειας. Ἰδιαιτέρως ἀγωνίστηκε κατὰ τῆς εἰδωλολατρίας, μεταστρέφοντας πλῆθος εἰδωλολατρῶν στὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ καὶ στὴ σωτηρία. Εἶχε ὅμως ἀντιπάλους τους σκοταδιστὲς εἰδωλολάτρες ἱερεῖς, οἱ ὁποῖοι βλέποντας νὰ ἐρημώνουν τὰ «ἱερά» τους καὶ ὡς ἐκ τούτου οἱ πρόσοδοί τους, φανάτιζαν τοὺς εἰδωλολατρικοὺς ὄχλους, οἱ ὁποῖοι βιαιοπραγοῦσαν κατὰ τῶν χριστιανῶν κληρικῶν, θεωρῶντας τοὺς ὑπεύθυνους γιὰ τὴν μεταστροφὴ τῶν εἰδωλολατρῶν στὴν χριστιανικὴ πίστη.
Τὰ πλέον σοβαρὰ προβλήματα στὴν ποιμαντική του διακονία ἄρχισαν ὅταν ἀνέβηκε στὸ θρόνο ὁ Ἰουλιανὸς τὸ 361.
Εἶναι γνωστὸ πὼς ὁ τελευταῖος αὐτὸς παγανιστὴς αὐτοκράτορας, καταγόταν ἀπὸ χριστιανικὴ οἰκογένεια, εἶχε λάβει τὸ ἅγιο Βάπτισμα μικρὸς καὶ ἔφηβος εἶχε χειροθετηθεῖ ἀναγνώστης, ὅπου διάβαζε τὰ ἀναγνώσματα στὶς ἱερὲς ἀκολουθίες. Ὅμως ἄλλαξε στάση ὅταν διδάχτηκε μαθήματα ἀπὸ κάποιον Σκύθη δάσκαλο ὀνόματι Μαρδόνιο, ὁ ὁποῖος τὸν μύησε στὴν ἀρχαιοελληνικὴ εἰδωλολατρικὴ θρησκεία καὶ τοῦ στάλαξε στὴν ψυχὴ μῖσος καὶ ἀποστροφὴ γιὰ τὸν Χριστιανισμό. Ἡ ἀποστασία του ὁλοκληρώθηκε ὅταν σπούδαζε στὴν Ἀθήνα καὶ εἶχε μυηθεῖ στὰ ἐλευσίνια μυστήρια. Ὅταν ἔγινε αὐτοκράτορας, μὲ τὴ βοήθεια μάγων καὶ εἰδωλολατρῶν ἱερέων, κατασκεύασε μιὰ ὑβριδικὴ παγανιστικὴ στοιχεῖα, μὲ στοιχεῖα του παρσισμοῦ, τῆς ἀρχαιοελληνικῆς θρησκείας καὶ τοῦ Χριστιανισμοῦ. Πρώτη του ἐνέργεια ἦταν νὰ θέσει στὸ περιθώριο τὴν Ἐκκλησία. Ἐπανέφερε ἀπὸ τὴν ἐξορία του ὀρθοδόξους ἐπισκόπους, ποὺ εἶχε ἐξορίσει ὁ ἀρειανόφρονας Κωνστάντιος, γιὰ νὰ δημιουργήσει ἐσωτερικὲς ἔριδες. Κατόπιν ἀπαγόρευσε στοὺς Χριστιανοὺς δασκάλους νὰ διδάσκουν στὰ σχολεῖα καὶ στοὺς Χριστιανοὺς μαθητὲς νὰ φοιτοῦν σ’ αὐτά, γιὰ νὰ ἀποστερήσει τὴν Ἐκκλησία τὴν παιδεία καὶ νὰ τὴν καταδικάσει στὴν ἀμάθεια. Ἀκόμα εἶχε ἀπαγορεύσει στοὺς χριστιανοὺς νὰ βρίσκουν τὸ δίκιο τους στὰ δικαστήρια. Ὕστερα ἄρχισε τὶς διώξεις καὶ τὰ μαρτύρια γιὰ νὰ ἀναγκάσει τοὺς Χριστιανοὺς νὰ ἀσπασθοῦν τὴν εἰδωλολατρία, ἀναβιώνοντας τοὺς διωγμοὺς τῶν εἰδωλολατρῶν αὐτοκρατόρων.
Ἕνας ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ δεινοπάθησαν ἦταν καὶ ὁ ἐπίσκοπος Ἀρεθουσίων Μᾶρκος. Τὸ 363 κατεδάφισε τὰ ἐρείπια εἰδωλολατρικοῦ ναοῦ καὶ μὲ τὰ ὑλικὰ ἔχτισε ἐκκλησία. Τὸ γεγονὸς αὐτὸ στάθηκε ἀφορμὴ γιὰ να συλληφθεῖ ἀπὸ τὶς ἀρχές.
Οἱ φανατικοὶ εἰδωλολάτρες στρατιῶτες, ἀφοῦ τὸν ἔγδυσαν τὸ γέροντα ἐπίσκοπο, τὸν μαστίγωσαν μέχρι λιποθυμίας καὶ τὸν ἔριξαν σὲ χαντάκι μὲ βρομόνερα. Κατόπιν ἔβαλαν ἀλητόπαιδα εἰδωλολατρῶν, τὰ ὁποῖα πῆραν σιδερένιες βελόνες καὶ τοῦ τρυποῦσαν γιὰ ὧρες τὸ πληγωμένο γέρικο σῶμα του. Μετὰ ἀπὸ αὐτὸ τὸν ἄλειψαν μὲ ἅλμη καὶ μέλι καὶ τὸν κρέμασαν ἀνάποδα στὸν ἥλιο, ὥστε νὰ ὑποστεῖ μαρτυρικὸ θάνατο ἀπὸ τὰ τσιμπήματα τῶν σφηκών, τῶν μελισσῶν καὶ τῶν ἄλλων ἐντόμων. Γιὰ ὧρες ὁλόκληρες ὁ ἡρωικὸς ἐπίσκοπος ὑπόμεινε τὸ φοβερὸ μαρτύριο μὲ πρωτοφανῆ ἀνδρεία καὶ ὑπομονή, προσευχόμενος καὶ συγχωρῶντας τοὺς δημίους του. Βλέποντας οἱ στρατιῶτες τὸν ἡρωισμὸ καὶ τὴν ἀνεξικακία τοῦ Μάρκου, μετανόησαν γιὰ τὸ ἀνοσιούργημα τους, τὸν ἀπάλλαξαν ἀπὸ τὸ μαρτύριο, πίστεψαν στὸ Χριστὸ καὶ ἔγιναν μαθητές του. Λίγους μῆνες μετὰ σκοτώθηκε ὁ Ἰουλιανὸς καὶ ἔπαθαν οἱ διωγμοί. Ὁ ἐπίσκοπος Μᾶρκος κοιμήθηκε ἐν εἰρήνῃ λίγο ἀργότερα. Ἡ μνήμη του ἑορτάζεται στὶς 29 Μαρτίου.
Τὴν ἴδια ἡμέρα ἑορτάζεται καὶ ἡ μνήμη ἄλλων Μαρτύρων, οἱ ὁποῖοι μαρτύρησαν ἐπὶ Ἰουλιανοῦ.
Ἑορτάζει ὁ διάκονος Κύριλλος, τὸ καύχημα τῆς Ἐκκλησίας τῶν Φοινίκων. Οἱ φανατικοὶ εἰδωλολάτρες, κατ’ ἐντολὴ τοῦ Ἰουλιανοῦ, ἀνέκριναν τὸ Μάρτυρα. Ἐκεῖνος ὁμολόγησε τὴν πίστη του στὸ Χριστὸ καὶ καταφρόνησε τὰ ἄψυχα εἴδωλα, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ἀνοίξουν τὴν κοιλιά του καὶ νὰ χυθοῦν τὰ σπλάχνα του. Μὲ τὸν ἴδιο τρόπο μαρτύρησαν καὶ ἔδωσαν τὴ ζωή τους πολλὲς παρθένες γυναῖκες ἀπὸ τὴν Ἀσκάλωνα καὶ τὴ Γάζα τῆς Παλαιστίνης καὶ πολλῶν ἱερέων, ποὺ δὲν μᾶς διασώθηκαν τὰ ὀνόματά τους.
Παρ’ ὅλο ποὺ ἡ ἱστορία ἔχει ἀποφανθεῖ ὅτι ὁ θρησκομανὴς καὶ ἀνεδαφικὸς Ἰουλιανὸς ὑπῆρξε ἕνας ἀποτυχημένος ἡγέτης σὲ ὅλους τοὺς τομεῖς καὶ κύρια στὸν θρησκευτικὸ τομέα, σύγχρονοι χριστιανομάχοι ἐπιχειροῦν νὰ τὸν ὡραιοποιήσουν, ἐπειδὴ ὑπῆρξε χριστιανομάχος. Νὰ τὸν παρουσιάσουν ὡς δῆθεν ἰδανικὸ βασιλιᾶ, φιλόσοφο, ἀνθρωπιστὴ καὶ φιλέλληνα. Λησμονοῦν προφανῶς ὅτι διακατέχονταν ἀπὸ φρικτὰ συμπλέγματα καὶ φοβίες, προφανῶς κατάλοιπα τῆς παιδικῆς του ζωῆς, τὰ ὁποῖα ἐκδήλωσε ὡς μῖσος κατὰ τοῦ Χριστιανισμοῦ. Λησμονοῦν ὅτι ὑπῆρξε φαινόμενο θρησκομανὴ καὶ δεισιδαίμονα ἡγέτη. Τέλος λησμονοῦν πὼς ἡ μόνη ἀγάπη του γιὰ τὴν Ἑλλάδα ἦταν ὁ ἀρχαιοελληνικὸς παγανισμός. Ὅ, τί δὲν συμφωνοῦσε μὲ τὴν ἀρχαία θρησκεία τὸ μισοῦσε θανάσιμα, ὅπως τὰ συγγράμματα τῶν ἀρχαίων ποὺ ἔκαναν κριτικὴ στὴ θρησκεία, τὰ ὁποῖα παρέδωσε στὴ φωτιά! Αὐτὸς ἦταν ὁ δῆθεν «ἐστεμμένος φιλόσοφος», ὁ δολοφόνος μυριάδων Χριστιανῶν Μαρτύρων!
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ’. Ὁ ὑψωθεῖς ἐν τῷ Σταύρῷ.
Ἀρεθουσίων ὁ σὸφὸς Ποιμενάρχης, ὑπὲρ Χριστοῦ Μᾶρκε στερρῶς ἠνωνίσω, ἐν τὴ Φοινίκη δὲ ὢ Κύριλλε Διάκονε, Μάρτυς ὤφθης ἔνθεος, καὶ ἐν Γὰζῃ τὴ πόλει, ἅμα καὶ Ἀσκάλωνι, Ἱερεῖς θεοφόροι, μετὰ Γυναίων ἤθλησον σεμνῶν, οὖς ὡς ὀπλίτας, Χριστοῦ μακαρίσωμεν.
Κοντάκιον
Ἦχος β’. Τὰ ἄνω ζητῶν.
Τῷ θεῖῳ φωτί, τὸν νοῦν σου λαμπρυνόμενος, φὼστὴρ φαεινός, καὶ Ἱεράρχης Ὅσιος, ὦ Μᾶρκε ἐχρημάτισας, τῆς Χριστοῦ Ἐκκλησίας καὶ ἤθλησας, ὑπὲρ αὐτῆς ἀνδρεὶᾳ ψυχῆς, ἡμῖν τὸν Σωτῆρα ἱλεούμενος.
ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
29 Μαρτίου 2025 ἑορτάζουν:
Ἅγιος Μᾶρκος ἐπίσκοπος Ἀρεθουσίων, Κύριλλος διάκονος, καὶ τῶν ἐν Ἀσκάλωνι καὶ Γάζη παρθένων γυναικῶν καὶ ἱερωμένων ἀνδρῶν
Ἅγιοι Ἰωνᾶς, Βαραχήσιος καὶ οἱ σὺν αὐτοῖς Ζανιθάς, Λάζαρος, Μαρουθάς, Ναρσής, Ἠλίας, Μάρης, Ἄβιβος, Σιμιάθης καὶ Σάββας (ἢ Σώθα)
Ἅγιος Διάδοχος ἐπίσκοπος Φωτικής
Ἅγιος Εὐστάθιος ὁ Ὁμολογητὴς ἐπίσκοπος Κίου Βιθυνίας
Ὅσιος Ἡσύχιος ὁ Σιναΐτης
Ὅσιοι Ἰωνᾶς, Μᾶρκος καὶ Βάσσος
Ἅγιος Ἐφραὶμ Ἀρχιεπίσκοπος Ροστὼβ Ρωσίας