Ἄρχ. Γεώργιος Καψάνης, Προηγούμενος Ι. Μ. Γρηγορίου Ἁγίου Ὅρους:
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ὁ ὁποῖος ἐκτὸς τῶν ἄλλων εἶναι καὶ θεομητορικὸς θεολόγος, στὴ γνωστὴ Ὁμιλία του εἰς τὰ Εἰσόδια τῆς Θεοτόκου ἀναφέρει, ὅτι ἡ Παναγία μας εἰσελθοῦσα στὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων πρώτη αὐτὴ στὸν κόσμο ἐγκαινίασε τὴν ὁδὸ τῆς νήψεως, τῆς ἀναβάσεως τοῦ νοῦ στὸν Θεὸ καὶ τῆς ἑνώσεως τοῦ νοῦ τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸν Θεό, τὴν ἡσυχαστικὴ δηλαδὴ ὁδὸ θεώσεως τοῦ ἀνθρώπου. Ἔτσι, γιὰ ὅσους ποθοῦν τὴ μυστικὴ καὶ ἡσυχαστικὴ ἄνοδο πρὸς τὸν Θεὸ καὶ τὴ μυστικὴ θεωρία καὶ γνώση τοῦ Θεοῦ, ἡ Παναγία μας εἶναι τὸ πρότυπο καὶ ἡ ὁδός. Δὲν εἶναι μόνον ὁδὸς καὶ πρότυπο γιὰ αὐτοὺς ποὺ ζοῦν στὸν κόσμο, μὲ παρθενία καὶ σεμνὸ γάμο, γιὰ τὶς μητέρες, ἀλλὰ εἶναι πρότυπο καὶ γιὰ τοὺς ἱερῶς ἡσυχάζοντες.
Ἐπειδὴ λοιπὸν Ἐκείνη ἐγκαινίασε τὸν τρόπο αὐτὸ τῆς θεώσεως, τὴν ἱερὰ ἡσυχία, γι’ αὐτὸ καὶ ἐμεῖς ἰδιαιτέρως ἐνατενίζουμε πρὸς τὴν παναγία μορφή της καὶ τὸ πανάγιο πρόσωπό της καὶ θερμῶς τὴν παρακαλοῦμε καὶ τὴν ἱκετεύομε νὰ μᾶς βοηθήσει καί μας, πρῶτα νὰ ποθήσουμε αὐτὸ ποὺ γιὰ κάθε Μοναχὸ εἶναι τὸ ἀκρότατο ἐφετό. Τί περισσότερο νὰ ποθήσει ἕνας Μοναχὸς ἀπὸ τὴν ἐν ἡσυχίᾳ θεωρία τοῦ Θεοῦ; Ἀπὸ τὴ συγκέντρωση τοῦ νοῦ καὶ τὴ συνεχῆ ἐνατένιση τοῦ νοῦ πρὸς τὸν Θεό, τὴ μνήμη τοῦ Θεοῦ; Τί περισσότερο νὰ ποθήσει ἕνας Μοναχὸς ἀπὸ τὴ νήψη, τὴ συνεχῆ ἀνάταση πρὸς τὸν Θεὸ καὶ τὴν πνευματικὴ ἐγρήγορση καὶ ἀγρυπνία;
Εὐλογημένοι οἱ Μοναχοὶ καὶ οἱ Χριστιανοί, οἱ ὁποῖοι ποθοῦν τὴ νήψη καὶ ἔχουν συνειδητοποιήσει τί μεγάλη σημασία καὶ ἀξία ἔχει ἡ νήψη γιὰ τὸν ἄνθρωπο.
Εὐλογημένοι οἱ Μοναχοὶ καὶ οἱ λαϊκοὶ Χριστιανοί, οἱ ὁποῖοι ἀγωνιζόμενοι γιὰ τὴ νήψη ἔχουν κάνει αὐτὸ ποὺ λέει ὁ ἅγιος Ἰσαὰκ ὁ Συρος· ἔχουν βρεῖ τὸν πολύτιμο μαργαρίτη καὶ γι’ αὐτὸ προσέχουν την ἀργολογία, τὴν κατάκριση, τὸν σκοτισμὸ τοῦ νοῦ, καὶ εἶναι αὐτοὶ γιὰ τοὺς ὁποίους λέει ὁ θεῖος Ἀπόστολος, ὅτι ὄντως «ἐξαγοράζονται τὸν καιρὸν αὐτῶν, ὅτι αἱ ἡμέραι πονηραὶ εἰσιν» (Ἔφεσ. 5:16).
Ὁ Μοναχός, ὁ ὁποῖος ἔχει τὸν νοῦ του στὸν Θεό, ἔχει τὴν εὐλογημένη νήψη, ἔχει τὴν προσοχὴ νὰ μὴ φεύγει ὁ νοῦς τοῦ ἀπὸ τὸν Θεό –εἰ δυνατὸν κάθε δευτερόλεπτο– αὐτὸς ὁ Μοναχὸς ἔχει βρεῖ τὸν πολύτιμο μαργαρίτη καὶ ἔχει καταλάβει πόσο μεγάλη εὐλογία εἶναι αὐτὴ ἡ κατάσταση τῆς μοναχικῆς ζωῆς καὶ αὐτός, ὅπως εἶπα, ἐξαγοράζεται τὸν καιρό. Διότι ἅμα δὲν γίνεται αὐτό, ἅμα δὲν ὑπάρχει αὐτὸς ὁ πόθος καὶ αὐτὸς ὁ ἀγῶνας, δὲν ἐξαγοραζόμεθα τὸν καιρό. Καὶ περνοῦν οἱ ἡμέρες καὶ οἱ ὧρες καὶ οἱ μῆνες καὶ τὰ χρόνια καὶ οἱ ἑορτὲς καὶ οἱ νηστεῖες, καὶ μᾶς διαφεύγει αὐτὸ ποὺ εἶναι τὸ πολυτιμότερο καὶ αὐτὸ γιὰ τὸ ὁποῖο ἐξήλθαμε στὴν εὐλογημένη ἔρημο.
Γι’ αὐτό σας παρακαλῶ θερμῶς –τὸ καλεῖ ἡ ἡμέρα· τὸ καλεῖ ἡ Κυρία Θεοτόκος, ἡ Διδάσκαλός μας καὶ Προστάτις μας καὶ Ἔφορὸς μᾶς καὶ Ἡγουμένη μας καὶ πνευματική μας Μητέρα– νὰ ἀγωνιστοῦμε ὅλοι στὸ ἀγώνισμα τῆς νήψεως. Γιὰ νὰ μετανοήσουμε, διότι πολὺς χρόνος τῆς ζωῆς μας πέρασε, χωρὶς νὰ ἔχουμε τὸν νοῦ μας στὸν Θεό, χωρὶς νὰ ἔχουμε τὴ μνήμη τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ μὲ λογισμοὺς ἀσκόπους καὶ ἀνωφελεῖς, μὲ περιηγήσεις τοῦ νοῦ ἐδῶ καὶ ἐκεῖ, μὲ ἀργολογίες καὶ ἄλλα πράγματα μὴ πρέποντα στὸν θεοειδῆ νοῦ τοῦ ἀνθρώπου, καὶ γιὰ νὰ συνειδητοποιήσουμε πόσα χρόνια χάσαμε στὴ ζωή μας, ποὺ θὰ ἔπρεπε νὰ τὰ εἴχαμε κερδίσει καὶ θὰ ἔπρεπε νὰ τὰ εἴχαμε ἀξιοποιήσει ἔχοντας τὴ μνήμη τοῦ Θεοῦ. Ἂς τὰ ποῦμε τώρα στὸν ἑαυτό μας, γιὰ νὰ μὴ τὰ ποῦμε στὸ τέλος τῆς ζωῆς μας, τότε ποὺ δὲν θὰ μπορεῖ νὰ γίνει ἐπανόρθωση. Τώρα μπορεῖ νὰ γίνει ἐπανόρθωση· ὑπάρχει καιρὸς μετανοίας γιὰ ὅλους μας. Ὁ Θεὸς τὸ ζητάει καὶ ἡ Παναγία τὸ ζητάει, καὶ ἀπὸ σᾶς καὶ ἀπὸ ἐμένα. Μᾶς τὸ ζητάει τώρα· θὰ μᾶς τὸ ζητήσει καὶ τὴν ὥρα τῆς κρίσεως.
Ὁμιλία τοῦ μακαριστοῦ π. Γεωργίου Καψάνη, στὴν τράπεζα τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Γρηγορίου Ἁγίου Ὅρους, τὸ 1988
(Ἀπὸ τὸ βιβλίο: Ἀρχιμανδρίτου Γεωργίου, “Ὁμιλίες σὲ ἀκίνητες Δεσποτικὲς καὶ Θεομητορικὲς Ἑορτές”, Ἔκδ. Ι.Μ. Ὁσίου Γρηγορίου, Ἅγιον Ὅρος 2015, σελ. 178)