Οἱ μάρτυρες Μῆνας καὶ Ἐρμογένης γεννήθηκαν στὴν Ἀθήνα. Ζοῦσαν στὸ Βυζάντιο, ὡς τιμώμενα πρόσωπα, τόσο ἀπὸ τὸν αὐτοκράτορα ὅσο καὶ ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους. Ὁ Μηνὰς διακρινόταν γιὰ τὴ ρητορικὴ εὐγλωττία του καί, μολονότι ἐξωτερικὰ συμπεριφερόταν σὰν εἰδωλολάτρης, στὴν καρδιά του ἦταν συνειδητὸς χριστιανός. Ὁ Ἐρμογένης ἦταν ἔπαρχος τοῦ Βυζαντίου καὶ συμπεριφερόταν σὰν εἰδωλολάτρης, τόσο ἐξωτερικὰ ὅσο καὶ ἐσωτερικὰ· ἦταν ὅμως συμπονετικὸς καὶ ἔκανε πολλὲς ἀγαθοεργίες.
Ὅταν ἐπί, βασιλείας Μαξιμιανοῦ ξέσπασε ἔντονα διαμάχη ἀνάμεσα στοὺς χριστιανοὺς καὶ τοὺς εἰδωλολάτρες στὴν Ἄλεξάνδρεια, ὁ αὐτοκράτορας ἀπέστειλε ἕναν ἔμπιστο ἄνθρωπό του, τὸν Μηνά, γιὰ νὰ κατασιγάσει τὴν κοινωνικὴ ἀναταραχὴ καὶ νὰ ἐκδιώξει τοὺς χριστιανοὺς ἀπὸ τὴν πρωτεύουσα τῆς Αἰγύπτου. Ὁ Μηνὰς πῆγε πράγματι στὴν Ἀλεξάνδρεια καὶ ἀποκατέστησε τὴν εἰρήνη. Ὅμως ἐκεῖ τοῦ δόθηκε ἡ εὐκαιρία νὰ ὁμολογήσει ὅτι ἦταν χριστιανός. Τότε μετέστρεψε πολλοὺς εἰδωλολάτρες στὴν ἀληθινὴ Πίστη, μὲ τὴν εὐφράδεια καὶ τὴν καλλιφωνία του (σ.τ.μ. ἐξ οὗ καὶ ἡ προσωνυμία του «καλλικέλαδος»), ἀλλὰ καὶ χάρις στὰ πολλὰ θαύματά του. Πληροφορήθηκε ὁ αὐτοκράτορας αὐτὰ τὰ γεγονότα καὶ ἀπέστειλε τὸν Ἐρμογένη, γιὰ νὰ τιμωρήσει τον Μηνὰ καὶ νὰ καταπνίξει τὴ διάδοση τοῦ Εὐαγγελίου στὴν Ἀλεξάνδρεια.
Ὁ Ἐρμογένης ἔσυρε τὸν Μηνὰ σὲ ἀνάκριση. Τοῦ ἔκοψαν τὴ γλῶσσα, τοῦ ἔγδαραν τὰ πόδια, τοῦ ἔβγαλαν τὰ μάτια καὶ ὕστερα τὸν πέταξαν στὴ φυλακή.
Ἐκεῖ ὅμως παρουσιάστηκε ὁ ἴδιος ὁ Χριστὸς στὸν ἅγιο μάρτυρά Του Μηνά, τὸν παρηγόρησε καὶ θεράπευσε ὅλες τὶς πληγές του.
Ὅταν ὁ Ἐρμογένης ἀντίκρισε τὸν Μηνὰ τελείως θεραπευμένο, πίστεψε, ὁμολόγησε καὶ βαπτίστηκε. Ἔγινε ὁ ἴδιος κήρυκας τοῦ ὑπέροχου λόγου τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Χριστοῦ καὶ μάλιστα, καθ’ ὑπόδειξιν τοῦ ἁγίου Μηνά, χειροτονήθηκε Ἐπίσκοπος Ἀλεξάνδρειας.
Ἔξω φρένων ὁ δυσσεβὴς αὐτοκράτορας Μαξιμιανὸς πῆγε αὐτοπροσώπως στὴν Ἀλεξάνδρεια. Ὑπέβαλε σὲ φρικτὰ βασανιστήρια τὸν Μηνὰ καὶ τὸν Ἐρμογένη, οἱ ὁποῖοι ὅμως ὑπέμειναν καρτεροψύχως, μὲ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ. Τότε ἕνας γραμματέας καὶ φίλος τοῦ ἁγίου Μηνά, ὁ Εὔγραφος, βλέποντας τὴν ἀνδρεῖα αὐτῶν τῶν στρατιωτῶν τοῦ Χριστοῦ καὶ τὰ ὀφθαλμοφανῆ θαύματα τοῦ Θεοῦ, ἐμφανίστηκε στὸ κριτήριο καὶ ὁμολόγησε ἐνώπιον τοῦ αὐτοκράτορα: «κι ἐγὼ χριστιανὸς εἶμαι!». Ὁ αὐτοκράτορας τράβηξε ἀμέσως σπαθὶ καὶ ἀποκεφάλισε τὸν ἅγιο Εὔγραφο. Μετὰ ὁ δυσσεβὴς ἄρχοντας διὲταξε τὴν ἄμεση ἀποτομὴ τῶν κεφαλῶν τῶν ἁγίων μαρτύρων Μηνὰ καὶ Ἐρμογένους. Τὰ τίμια λείψανά τους τὰ ἔριξαν στὴ θάλασσα, ἀλλὰ αὐτὰ θαυματουργικὰ κατέπλευσαν μέχρι τὴν Κωνσταντινούπολη. Ὁ ἐπίσκοπος, πληροφορηθεὶς σὲ ὄνειρο τὴν παρουσία τῶν λειψάνων, τὰ βρῆκε καὶ τὰ ἐνταφίασε μεγαλοπρεπῶς μὲ τὶς δέουσες τιμές.
(Ἁγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς, Ὁ Πρόλογος τῆς Ἀχρίδος, Δεκέμβριος, ἐκδ. Ἀθώς, σ. 95-97).
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος γ’. Τὴν ὡραιότητα.
Ἡ καλλικέλαδος, θεόφρον γλῶσσα σου, λαμπρῶς κηρύξασα, Χριστοῦ τὴν σάρκωσιν, συναθλητᾶς σοὶ εὐκλεεῖς, εἰλκύσατο ἐν σταδίῳ, Μηνᾷ παμμακάριστε, Ἐρμογένην τὸν ἔνδοξον, καὶ τὸν θεῖον Εὔγραφον, μεθ’ ὧν χαίρων ἠγώνισαι. Καὶ νῦν τὴν Παναγίαν Τριάδα, ὑπὲρ ἠμῶν ἐκδυσωπεῖτε.
Κοντάκιον
Ἦχος δ’. Ἐπεφάνης σήμερον.
Τῆς στρατείας ἥρπασε, σὲ τῆς προσκαίρου, καὶ ἀφθάρτου ἔδειξε, συγκληρονόμον ὦ Μηνᾶ, σὺν τοῖς συνάθλοις σου Κύριος, ὁ παρασχών σοι τὸν ἄφθαρτον στέφανον.
ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
10 Δεκεμβρίου 2025 ἑορτάζουν:
Ἅγιοι Μηνὰς ὁ Καλλικέλαδος, Ἐρμογένης καὶ Εὔγραφος
Ὅσιος Θωμᾶς ὁ Δεφουρκινός
Ἅγιος Γέμελλος
Ἅγιος Θεότεκνος
Ἅγιος Μαριανός
Ἅγιος Εὐγένιος
Ἅγιος Ἀθανάσιος Ἐπίσκοπος Μεθώνης
Σύναξη Ἀρχιστράτηγου Μιχαὴλ «ἐν τοῖς Ἄδδα»
Μετακομιδὴ τοῦ Ἱεροῦ Λειψάνου τοῦ Ἁγίου Νικολάου του ἐν Βουνένοις