Τοῦ Λάμπρου Κ. Σκόντζου
Θεολόγου – Καθηγητοῦ
Ἡ Θεία Δημιουργία διακρίνεται στὴν ἄϋλη, τὴν ἀόρατη καὶ πνευματικὴ καὶ στὴν ὁρατὴ ὑλική. Στὴν πρώτη κατηγορία ἀνήκουν οἱ ἄϋλες ἀγγελικὲς δυνάμεις. Πρόκειται, σύμφωνα μὲ τὴν διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας, γιὰ ἀναρίθμητες πνευματικὲς ὀντότητες τὶς ὁποῖες δημιούργησε ὁ Θεὸς πρὶν τὴν ὑλικὴ δημιουργία (Ἰώβ.38,7). Ἡ φύση τῶν ἀγγέλων, ὅπως ἀναφέρεται στὴν Ἁγία Γραφή, εἶναι λίγο ἀνώτερη ἀπὸ τὴ φύση τῶν ἀνθρώπων, ὡς πνευματικὰ ὄντα στεροῦνται διάκρισης γένους (Μάτθ.22,30) καὶ εἶναι κατὰ χάριν ἀθάνατοι. Ἄγγελος σημαίνει ἀπεσταλμένος ἢ ἀγγελιοφόρος, διότι οἱ ἄγγελοι εἶναι ἐπιφορτισμένοι νὰ διαμηνύουν στοὺς ἀνθρώπους τὴ βουλὴ καὶ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ.
Σκοπὸς τῆς δημιουργίας τους, ὅπως καὶ ὅλων τῶν ἄλλων νοημόνων ὄντων, εἶναι νὰ γίνουν καὶ αὐτοὶ μέτοχοι τῆς θείας μακαριότητας. Ὁ Θεὸς τῆς ἀγάπης θέλησε μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ ἄγγελοι καὶ ἄνθρωποι νὰ γίνουν κατὰ χάριν θεοί. Πλημμυρισμένοι οἱ ἄγγελοι ἀπὸ τὴ μετοχή τους στὴ θεία μακαριότητα δοξολογοῦν ἀέναα τὸν Δημιουργό τους, ὡς ἔκφραση ὑπέρτατης εὐγνωμοσύνης. Ψάλλουν ἀσίγαστα τὸν τρισάγιο ὕμνο «Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος Κύριος Σαβαώθ, πλήρης ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ τῆς δόξης Αὐτοῦ», ὅπως εἶδε σὲ μεγαλειῶδες ὅραμά του ὁ προφήτης Ἠσαΐας (6,2). Σημαντικὸ ἔργο ἐπιτέλεσαν καὶ ἐπιτελοῦν οἱ ἄγγελοι στὸ ἔργο τῆς ἐν Χριστῷ σωτηρίας μας, καθ’ ὅτι εἶναι «λειτουργικὰ πνεύματα εἰς διακονίαν ἀποστελλόμενα διά τους μέλλοντας κληρονομεῖν σωτηρίαν» (Ἐβρ.1,14), σύμφωνα μὲ τὸν ἀπόστολο Παῦλο.
Οἱ ἄγγελοι στὸν οὐρανό, δηλαδὴ στὸν πνευματικὸ κόσμο, εἶναι ἀνυπολόγιστοι, ὡς πρὸς τὸν ἀριθμό τους, «ἥν ὁ ἀριθμὸς αὐτῶν μυριάδες μυριάδων καὶ χιλιάδες χιλιάδων» (Ἀποκ.5,11), σύμφωνα μὲ τὸν ἱερὸ συγγραφέα τῆς Ἀποκάλυψης καὶ ἀποτελοῦν ἐννέα τάξεις – τάγματα, ἀνάλογα μὲ τὸ ἔργο καὶ τὴ διακονία ποὺ ἐπιτελοῦν, ἤτοι: Σεραφείμ, Χερουβείμ, Θρόνοι, Κυριότητες, Δυνάμεις, Ἐξουσίες, Ἀρχές, Ἀρχάγγελοι, Ἄγγελοι.
Ἀρχικὰ τὰ ἀγγελικὰ τάγματα ἦταν δέκα, ἀλλὰ ἕνα ἀπὸ αὐτά, τὸ τάγμα τοῦ κορυφαίου ἀρχαγγέλου Ἑωσφόρου, στασίασε κατὰ τοῦ Θεοῦ. Ὁ ἀρχηγός του, κυριευμένος ἀπὸ ἐγωισμὸ καὶ ἀρχομανία, θέλησε νὰ στήσει τὸ θρόνο του δίπλα ἀπὸ τὸ θρόνο τοῦ Δημιουργοῦ τοῦ Θεοῦ, νὰ γίνει «ὅμοιος τῷ Ὑψίστῳ» (Ἠσ.14,14) καὶ νὰ λατρεύεται ὡς Θεός. Πάραυτα κατακρημνίστηκε στὴ σκοτεινὴ ἄβυσσο, μαζὶ μὲ ὅσους ἀγγέλους εἶχαν συμμαχήσει μαζὶ τοῦ, ἀποτελῶντας μιὰ καινούργια πνευματικὴ ὁμάδα ἄϋλων ὑπάρξεων, «τοῦ διαβόλου καὶ τῶν ἀγγέλων αὐτοῦ» (Μάτθ.25,41), τῶν ὁποίων ἡ φύση διαστράφηκε στὸ κακό. Ἔγιναν διάβολοι, ἐφευρέτες καὶ φορεῖς τοῦ κακοῦ, ἔχοντας πλέον ὡς ἔργο τους νὰ ἀντιστρατεύονται τὸ Θεὸ καὶ νὰ καταστρέφουν τὰ ἔργα Του. Τὸ πλέον μισητὸ πλάσμα κατ’ αὐτοὺς εἶναι ὁ ἄνθρωπος, ὡς τὸ ἐκλεκτότερο δημιούργημα τοῦ Θεοῦ. Ὁ διάβολος τὸν παρέσυρε στὴν ἁμαρτία καὶ στὸ κακό, αὐτὸς πασχίζει νὰ τὸν καταστρέψει.
Ἐκτὸς ἀπὸ τὸ ὄνομα τοῦ ἐκπεσόντος Ἑωσφόρου, ἀναφέρονται καὶ τὰ ὀνόματα ἄλλων τριῶν κορυφαίων ἀγγέλων, τοῦ Μιχαήλ, τοῦ Γαβριὴλ καὶ τοῦ Ραφαήλ, τοὺς ὁποίους ἡ Ἁγία Γραφὴ ὀνομάζει Ἀρχαγγέλους, ἢ Ἀγγέλους Κυρίου, Ἀρχιστράτηγους τῶν Ἀγγελικῶν Δυνάμεων καὶ Ταξιάρχες.
Ὁ Ἀρχάγγελος Μιχαὴλ ἀναφέρεται ὡς ὁ κορυφαῖος ἄγγελος τοῦ Θεοῦ καὶ ὁ πλέον κραταιός. Τὸ ὄνομά του σημαίνει: «Ποιός εἶναι δυνατὸς σὰν τὸ Θεό». Εἶναι ὁ πιὸ ἔνδοξος Ταξιάρχης τῶν ἄϋλων Ἀγγελικῶν Δυνάμεων καὶ ἡ παρουσία του συνδέεται μὲ κορυφαῖα γεγονότα στὴν ἱστορία τοῦ κόσμου καὶ τῆς σωτηρίας μας. Εἶναι ὁ Μέγας ἐκεῖνος Ἀρχάγγελος, ὁ ὁποῖος φώναξε τὸ «Στῶμεν καλῶς», στὴν ἀπέραντη στρατιὰ τῶν ἀγγέλων, κατὰ τὴν πτώση τοῦ Ἑωσφόρου, προτρέποντάς τους νὰ μείνουν σταθεροὶ καὶ ἀγαθοί, στὴν ὑπηρεσία τοῦ Θεοῦ. Παρουσιάζεται πολλὲς φορὲς στὴν Ἁγία Γραφή, ὡς ἀπεσταλμένος τοῦ Θεοῦ. Παρουσιάστηκε στὸν Ἀβραάμ, κατὰ τὴ θυσία τοῦ Ἰσαάκ, στὸν Λώτ, σώζοντας αὐτὸν καὶ τὴν οἰκογένειά του κατὰ τὴν καταστροφή των Σοδόμων καὶ τῶν Γομμόρων. Αὐτὸς προπορεύονταν κατὰ τὴν ἔξοδο τῶν Ἰσραηλιτῶν ἀπὸ τὴν Αἴγυπτο καὶ ἀργότερα παρουσιάστηκε στὸν Ἰησοῦ του Ναυή, καθὼς καὶ στὸν ἐθνικὸ μάντη Βαλαάμ.
Ἀλλὰ καὶ στὴν ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας μας παρουσιάστηκε πολλὲς φορὲς ποιῶντας ἐξαίσια θαύματα. Τὸ πιὸ γνωστὸ ἀπ’ ὅλα εἶναι τὸ ἐν Χώναις θαῦμα, στὶς Κολοσσές της Φρυγίας προστάτεψε τοὺς Χριστιανοὺς ἀπὸ τὴν ἐκτροπὴ ὁρμητικοῦ ποταμοῦ, ποὺ ἔστρεψαν οἱ εἰδωλολάτρες κατὰ τῆς πόλεως. Ὁ Μέγας Ἀρχάγγελος ἄνοιξε τεράστιο χάσμα στὴ γῆ, τὸ ὁποῖο κατάπιε τὸν φονικὸ ποταμό!
Ὁ ἕτερος Μέγας Ἀρχάγγελος εἶναι ὁ Ταξιάρχης Γαβριήλ. Τὸ ὄνομά του σημαίνει «ἄνθρωπος Θεοῦ». Ἀναφέρεται καὶ αὐτὸς πάμπολλες φορὲς στὴν Ἁγία Γραφὴ ὡς διαμηνυτὴς τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ στοὺς ἀνθρώπους. Στὴν Παλαιὰ Διαθήκη αὐτὸς παρουσιάστηκε ὡς ἐξηγητὴς τοῦ ὀνείρου τοῦ Δανιὴλ (Δάν.8,16). Αὐτὸς φανέρωσε στὸν ἴδιο προφήτη ὅτι μετὰ ἀπὸ τετρακόσια ἐνενῆντα ἑπτὰ χρόνια θὰ ἔρθει ὁ Μεσσίας (Δάν.9,21-25). Ἀλλὰ κυρίως ὁ Γαβριὴλ ἔδρασε στὴν Καινὴ Διαθήκη. Αὐτὸς πληροφόρησε τὸν Ζαχαρία γιὰ τὴ γέννηση τοῦ Ἰωάννου Προδρόμου. Αὐτὸς ἔφερε τὴ χαρμόσυνη εἴδηση στὴν Παρθένο Μαρία γιὰ τὴν ἐνανθρώπηση τοῦ Σωτῆρα τοῦ κόσμου. Αὐτὸς ἀπότρεψε τὸν Ἰωσὴφ νὰ μὴν παρατήσει τὴν Θεοτόκο, ὅταν ἔμαθε ὅτι ἦταν ἔγκυος. Αὐτὸς προειδοποίησε τὴν Ἁγία Οἰκογένεια νὰ φύγει στὴν Αἴγυπτο. Αὐτὸς κύλισε τὸ λίθο του μνήματος καὶ ἔφερε τὸ μήνυμα τῆς Ἀναστάσεως στὶς Μυροφόρες.
Ὁ τρίτος Ἀρχάγγελος ὁ Ραφαὴλ ἀναφέρεται μόνο στὴν Παλαιὰ Διαθήκη, ὡς βοηθὸς καὶ συνοδὸς τοῦ δίκαιου Τωβία (Τωβίτ12,15) καὶ τὸ ὄνομά του σημαίνει: «Ὁ Θεὸς θεραπεύει».
Πίστη τῆς Ἐκκλησίας μας εἶναι ὅτι ὁ κάθε ἄνθρωπος ἔχει τὸ φύλακα ἄγγελό του, ὁ ὁποῖος, ὡς στοργικὸς ἀδελφός μας προστατεύει μέρα καὶ νύκτα ἀπὸ τοὺς κινδύνους ποὺ μᾶς περιβάλλουν καὶ ἀπὸ τὶς παγίδες τοῦ πονηροῦ. Οἱ ἅγιοι ἄγγελοι θὰ εἶναι παρόντες κατὰ τὴ μεγάλη Κρίση (Μάτθ.25,31), πλαισιώνοντας τὴ δόξα τοῦ Χριστοῦ καὶ ἀδιάψευστοι μάρτυρες τῆς δίκαιης κρίσης Του. Ἡ Ἐκκλησία μας τιμᾶ τοὺς ἁγίους ἀγγέλους, ἀφιερώνοντάς τους τὴν πρώτη ἡμέρα τῆς ἑβδομάδος τὴ Δευτέρα. Τιμᾶ δὲ ἰδιαιτέρως τοὺς Ἀρχαγγέλους στὶς 8 Νοεμβρίου.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ’.
Τῶν οὐρανίωv στρατιῶν Ἀρχιστράτηγοι, δυσωποῦμεv ὑμᾶς ἡμεῖς οἱ ἀνάξιοι, ἵvα ταῖς ὑμῶv δεήσεσι, τειχίσητε ἡμᾶς, σκέπῃ τῶν πτερύγωv, τῆς ἀΰλου ὑμῶν δόξης, φρουροῦvτες ἡμᾶς προσπίπτοντας, ἐκτεvῶς καὶ βοῶντας· Ἐκ τῶν κινδύνων λυτρώσασθε ἡμᾶς, ὡς Ταξιάρχαι τῶν ἄνω Δυνάμεων.
Κοντάκιον
Ἦχος β’.
Ἀρχιστράτηγοι Θεοῦ, λειτουργοῖ θείας δόξῃς, τῶν ἀνθρώπων ὁδηγοί, καὶ ἀρχηγοὶ Ἀσωμάτωv, τὸ συμφέροv ἡμῖv αἰτήσασθε, καὶ τὸ μέγα ἔλεος, ὡς τῶν Ἀσωμάτων Ἀρχιστράτηγοι.
ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
8 Νοεμβρίου 2025 ἑορτάζουν:
Σύναξις τῶν Ἀρχαγγέλων Μιχαὴλ καὶ Γαβριὴλ καὶ τῶν λοιπῶν Ἀσωμάτων καὶ Οὐράνιων Ἀγγελικῶν Ταγμάτων
Σύναξη τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαὴλ τοῦ Ταξιάρχη
Σύναξη τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ του Πανορμίτη
Σύναξη τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ του Ρουκουνιώτη
Σύναξη τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ του Αὐλακιώτη
Σύναξη τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ του Θαρρινοῦ
Σύναξη τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ του Καϊλλιώτη
Σύναξη τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ του Κουρκουνιώτη
Σύναξη τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ του Κοκκιμίδη
Ἁγία Ὄλγα της Ἀλάσκας, ἡ Μαῖα
Ἅγιος Φιλάρετος Μητροπολίτης Νέας Ὑόρκης καὶ Ἀνατολικῆς Ἀμερικῆς