Τοῦ Λάμπρου Κ. Σκόντζου
Θεολόγου – Καθηγητοῦ
Μιὰ ἀπὸ τὶς πλέον πρόσφορες μεθόδους ἐξισλαμισμοῦ, στὰ μαῦρα χρόνια τῆς δουλείας, ποὺ χρησιμοποιοῦσαν οἱ Τοῦρκοι, ἦταν ἡ συκοφαντία. Συκοφαντοῦσαν κάποιον Χριστιανὸ ὅτι δῆθεν ἀσπάστηκε τὸ Ἰσλὰμ καὶ κατόπιν τὸν κατέδιναν ὡς «ἀποστάτη», πού, ἂν δὲν γινόταν μουσουλμᾶνος, τὸν σκότωναν! Ἕνας ἀπὸ αὐτοὺς ὑπῆρξε καὶ ὁ Νεομάρτυρας Ἅγιος Νικόλαος ἀπὸ τὴ Χίο.
Γεννήθηκε στὶς Καρυὲς τῆς νήσου Χίου, στὰ 1731. Γονεῖς του ἦταν οἱ εὐσεβεῖς Χριστιανοὶ καὶ ὀνομάζονταν Πέτρος καὶ Σταματοῦ. Ἀπὸ μικρὸς ἔμεινε ὀρφανὸς ἀπὸ πατέρα, ἀλλὰ πρόκοψε σὲ εὐσέβεια καὶ ἀρετή.
Σὲ ἡλικία εἴκοσι ἐτῶν ἀποφάσισε, λόγῳ ἀνέχειας, νὰ περάσει στὴν Μ. Ἀσία, μὲ κάποιον συγχωριανό του γιὰ νὰ ἐργαστοῦν ὡς κτίστες. Ἐγκαταστάθηκαν στὴ Μαγνησία καὶ ἐργάζονταν τίμια. Παράλληλα ὁ Νικόλαος πρόκοβε καὶ πνευματικά, ὥστε ὅλοι τὸν ἐκτιμοῦσαν. Ὅμως ὕστερα ἀπὸ καιρὸ ὑπέστη κάποιο ψυχικὸ νόσημα. Σὰν νὰ σάλεψε ὁ νοῦς του καὶ ἔκανε πράγματα περίεργα καὶ τρελά. Οἱ Χριστιανοὶ τὸν συμπονοῦσαν καὶ τοῦ παραστέκονταν, ὄχι ὅμως καὶ οἱ ἀλλόθρησκοι Τοῦρκοι, οἱ ὁποῖοι ἐκμεταλλευόμενοι τὸ πρόβλημα ὑγείας του, ἀποπειράθηκαν νὰ τὸν ἐξισλαμίσουν. Βρισκόμαστε ἄλλωστε στὴν ἐποχὴ κορύφωσης τοῦ ἐξισλαμισμοῦ. Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο ἐπιχειροῦσε ἡ ὀθωμανικὴ ἐξουσία νὰ ἐξαφανίσει τὶς διάφορες ὑπόδουλες ἐθνότητες καὶ ἰδιαίτερα τοὺς Χριστιανούς, διότι μὲ τὴν ἄρνηση τῆς πίστεώς τους, ἔχαναν καὶ τὴν ἐθνικότητά τους.
Ὁδηγήθηκε μπροστὰ σὲ μουλάδες καὶ ἀγᾶδες, οἱ ὁποῖοι μὲ ὑποκριτικὰ κομπλιμέντα καὶ ταξίματα προσπαθοῦσαν νὰ τὸν πείσουν νὰ ἀλλαξοπιστήσει. Ὅμως ἐκεῖνος συνέχιζε νὰ μένει σκεπτικὸς καὶ σιωπηλός. Ἦταν σὰν νὰ μὴν τοὺς ἄκουγε. Ἀφοῦ διαπίστωσαν τὸ μάταιο τῶν προσπαθειῶν τους, ἀγανακτισμένοι, τὸν ἔβρισαν, τὸν κτύπησαν καὶ τὸν ἔδιωξαν σὰν τρελό.
Βλέποντας οἱ συμπατριῶτες του ὅτι ἡ κατάσταση τῆς ὑγείας του χειροτέρευε, τὸν πῆραν καὶ τὸν πῆγαν στὴ Χίο καὶ τὸν παρέδωσαν στὴν ἀδελφή του, ἐξιστορῶντας της τα γενόμενα καὶ τὴν κατάσταση τοῦ ἀδελφοῦ της. Τῆς ἐπισήμαναν ἰδιαίτερα τὴν ἀπόπειρα ἐξισλαμίσεώς του. Ὅμως ἡ ἀδελφὴ τοῦ, προφανῶς ἀπὸ ἄγνοια, φέρθηκε ἄφρονα καὶ ἐπιπόλαια. Φανέρωσε τὰ συμβάντα σὲ κάποιους συγγενεῖς της, οἱ ὁποῖοι διέδωσαν τὴ φήμη ὅτι εἶχε ἐξισλαμισθεῖ. Ἡ φήμη διαδόθηκε στὸ νησὶ καὶ ἔφτασε καὶ στοὺς ντόπιους Τούρκους ἀγᾶδες, οἱ ὁποῖοι βρῆκαν τὴν εὐκαιρία νὰ τὸν κατηγορήσουν ὡς ἀρνητὴ τοῦ Ἰσλὰμ καὶ νὰ τὸν πιέσουν νὰ ἐξισλαμισθεῖ στ’ ἀλήθεια. Τὸν πῆραν, τὸν μετονόμασαν σὲ Μεϊμέτη (Μεχμέτ), τὸν ἔντυσαν με τούρκικα ροῦχα καὶ ἄφησαν τὴν περιτομὴ γιὰ ἀργότερα. Γιὰ νὰ ζήσει ἔβοσκε τὰ κοπάδια των Κρεατεμπόρων τοῦ νησιοῦ.
Τόπος τῆς ἐργασίας του τὰ βουνὰ τῆς Χίου, ὅπου ἔβοσκε τὰ ζῶα. Στὸ βουνὸ «Ἁγία Ὑπομονὴ» συνάντησε ἕναν ἐνάρετο καὶ ἁπλοϊκὸ ἀρχιμανδρίτη, ὁ ὁποῖος ὀνομάζονταν Κύριλλος. Ὁ καλὸς κληρικὸς ἔπιασε συζήτηση μαζί του καὶ διέγνωσε ὅτι ἐπρόκειτο γιὰ καλὸ χαρακτῆρα, γι’ αὐτό του ἔδωσε κάποιες συμβουλές.
Ἡ συνάντηση αὐτὴ καὶ τὰ λόγια του ἀρχιμανδρίτη εἶχαν καταλυτικὴ σημασία γιὰ τὸν πολύπαθο νέο. Κάποια νύχτα κοιμήθηκε σὲ κάποιο ἐρειπωμένο ναὸ τῆς Ἁγίας Ἄννας, βλέποντας ἕνα παράξενο ὄνειρο. Μιὰ πανέμορφη κόρη του εἶπε: «Νὰ πᾶς στὸν ἱερέα τοῦ ναοῦ τοῦ Γιοῦ μου, νὰ σὲ λούσει, νὰ γίνεις καλά, γιὰ νὰ σὲ πάρω γαμπρό». Ὁ Νικόλαος ξύπνησε συγκλονισμένος καὶ ἔτρεξε στὴν ἀδελφή του, στὴν ὁποία διηγήθηκε τὸ ὄνειρό του. Κατόπιν πῆγαν μαζὶ στὸν ἱερέα τοῦ χωριοῦ, ὁ ὁποῖος ὅμως δὲν τοῦ ἔδωσε σημασία. Τότε πῆγε στὸ Ναὸ τοῦ Σωτῆρος, ὅπου ἐφημέρευε ὁ ἀρχιμανδρίτης Κύριλλος, ὁ ὁποῖος τὸν καλοδέχτηκε, τοῦ διάβασε εὐχὲς καὶ τὸν ράντισε μὲ Ἁγιασμό. Ὁ Νικόλαος ἔγινε πλέον καλά, ἦρθε ξανὰ στὰ λογικά του!
Ἀπὸ ἐκείνη τί στιγμὴ ἡ ζωή του ἄλλαξε ριζικά. Ζοῦσε ζωὴ μετάνοιας καὶ συντριβῆς. Ἀφήνοντας κατὰ μέρος τὶς βιοτικὲς μέριμνες, ἀσχολοῦνταν μὲ προσευχὲς καὶ νηστεῖες. Ἀδιαφοροῦσε στὶς προτροπὲς τῆς ἀδελφῆς του νὰ χαλαρώσει τὸν ἀγῶνα του. Ἔμεινε συχνὰ νηστικὸς γιὰ τρεῖς ἡμέρες! Ὅμως ἀντιμετώπιζε ἕνα μεγάλο πρόβλημα. Οἱ συγχωριανοί του τὸν ἀπέφευγαν καὶ δὲν τὸν δέχονταν στὴν Ἐκκλησία, διότι εἶχε ἀκουστεῖ ἡ φήμη ὅτι ἀλλαξοπίστησε, παρ’ ὅλα τὰ παρακάλια καὶ τὰ δάκρυά του, γιατί φοβοῦνταν τὴ μανία τῶν Τούρκων.
Ὅμως οἱ Τοῦρκοι τοῦ νησιοῦ ἔμαθαν ὅτι ἄφησε ξανὰ τὸ Ἰσλὰμ καὶ ἀσπάστηκε τὸν Χριστιανισμό. Τὸν συλλαμβάνουν καὶ τὸν στέλνουν στὸν δικαστή, δεμένο πισθάγκωνα. Μαζὶ τοῦ συνέλαβαν τὸν ἐφημέριο τοῦ χωριοῦ καὶ δύο πρόκριτους. Ὁ Νικόλαος ἀπολογήθηκε μὲ ἡρωισμὸ καὶ ὁμολόγησε τὴν πίστη του στὸ Χριστό, ἀψηφῶντας τὰ ταξίματα καὶ τὶς φοβέρες τῶν ἀπίστων. Παράλληλα εἶχε ἐνοχλήσεις καὶ ἀπὸ τὸν ἱερέα καὶ τοὺς πρόκριτους, οἱ ὁποῖοι τὸν παρότρυναν νὰ τουρκέψει γιὰ νὰ βγοῦν ἀπὸ τὴ φυλακή!
Μετὰ ἀπὸ τὴν ὁμολογία του παραδόθηκε στοὺς ἄγριους δημίους γιὰ νὰ βασανιστεῖ. Τὸν ὁδήγησαν στὴ φυλακή, ὅπου ἔχυσαν νερὰ τὸν ξάπλωσαν σὲ σανίδα μὲ καρφιὰ καὶ ἔριξαν πάνω στὸ στῆθος του ἕνα ὀγκόλιθο. Τὸ μαρτύριο ἦταν φοβερό, ὅμως ὁ Μάρτυρας τὸ ὑπέμεινε, δοξολογῶντας τὸ Θεό. Ἀλλὰ τὸ θαῦμα δὲν ἄργησε νὰ γίνει. Ἕνας μεγάλος σεισμὸς τὰ μεσάνυχτα κύλησε τὴν πέτρα καὶ ὁ Νικόλαος ἐλευθερώθηκε ἀπὸ τὸ μαρτύριο καὶ θεραπεύτηκε ἀπὸ τὶς πληγές! Ἐπίσης ἡ φυλακὴ γέμισε ἀπὸ μιὰ ἄρρητη εὐωδία!
Τότε ὁ συγκρατούμενός του ἱερέας μετανόησε γιὰ τὶς προτροπές του πρὸς τὸν Μάρτυρα νὰ ἀλλαξοπιστήσει. Μαζὶ τοὺ δοξολόγησαν τὸ Θεὸ καὶ ὅλοι οἱ φυλακισμένοι.
Τὴν ἑπομένη πῆραν τὸν Μάρτυρα καὶ τὸν ἔριξαν σὲ ἕναν βρωμερὸ στάβλο ἀλόγων, δεμένο χειροπόδαρα, γιὰ νὰ μὴν ἐπηρεάζονται οἱ ἄλλοι φυλακισμένοι, πιστεύοντας ὅτι θὰ τὸν ποδοπατοῦσαν τὰ ἄλογα καὶ θὰ τὸν θανάτωναν. Ὅμως τὰ ζωντανὰ δὲν τὸν ἔβλαψαν. Ἐκεῖνος προσευχόταν ἀδιάλειπτα, δοξολογοῦσε τὸ Θεὸ καὶ νήστευε.
Σὲ μερικὲς ἡμέρες, ἀφοῦ εἶδαν οἱ Τοῦρκοι ὅτι δὲν εἶχε πεθάνει, ἀποφάσισαν νὰ τὸν ἐκτελέσουν. Τὸν ὁδήγησαν στὴ θέση Βουνάκι, ἔξω ἀπὸ τὰ τείχη της Σούδας τοῦ Κάστρου. Συγκεντρώθηκε πολὺ κόσμος καὶ οἱ ἀγᾶδες τὸν ρώτησαν γιὰ τελευταία φορὰ ἂν θέλει νὰ γίνει μουσουλμᾶνος γιὰ νὰ σωθεῖ. Αὐτὸς κούνησε τὸ κεφάλι του ἀρνητικὰ καὶ τότε ἄρχισαν νὰ τοῦ μπήγουν μαχαίρια στὸ κορμί. Ἐκεῖνος, μὲ ὅση δύναμη τοῦ εἶχε ἀπομείνει φώναζε: «Παναγία βόηθα με»! Στὸ τέλος του ἔκοψαν τὸ κεφάλι καὶ ἡ ψυχή του φτερούγησε στὸν οὐρανό. Ἦταν 31 Ὀκτωβρίου 1754, ἐτῶν 23! Τὸ σῶμα του τὸ κρέμασαν γιὰ παραδειγματισμό. Τότε συνέβη τὸ ἀπροσδόκητο: ἕνα ἀνεξήγητο θάμπωμα κατάλαβε ὅλο τὸ νησὶ καὶ τὸ σῶμα τοῦ Μάρτυρα λαμποκοποῦσε! Τρία ἠμερονύχτια ἔλαμπε τὸ τίμιο λείψανο. Οἱ Τοῦρκοι θέλησαν νὰ τὸ καταστρέψουν καὶ ἔβαλαν φωτιὰ νὰ τὸ κάψουν. Ἀλλὰ δὲν τὸ κατάφεραν καὶ γι’ αὐτὸ τὸ ἔριξαν στὴ θάλασσα καὶ ἔγινε ἄφαντο! Ἡ μνήμη του ἑορτάζεται στὶς 31 Ὀκτωβρίου.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε.
Τῆς Χίου ἀγλάϊσμα, καὶ Ἀθλητῶν μιμητῆς, ἐδείχθης Νικόλαε, ὁμολογήσας Χριστόν, τυράννων ἐνώπιον· ὅθεν τῶν σῶν αἱμάτων, οἱ κρουνοὶ Ἀθλοφόρε, δρόσος ὤφθησαν θεία, τῇ Χριστοῦ Ἐκκλησίᾳ· ἐντεῦθεν πανευχαρίστως, μέλπει τοὺς ἄθλους σου.
Κοντάκιον
Ἦχος γ’. Ἡ Παρθένος σήμερον.
Φερωνύμως γέγονας, νίκη λαοῦ Ὀρθοδόξου, ἱερὲ Νικόλαε, ὑπὲρ Χριστοῦ ἐναθλήσας· ὅθεν σοι, ἐν κατανύξει ψυχῆς βοῶμεν· Δώρησαι, ἡμῖν τὴν νίκην ταῖς σαῖς πρεσβείας, κατ’ ἐχθρῶν τῶν ὁρωμένων, καὶ ἀοράτων, τοῖς σὲ τιμῶσι πιστῶς.
ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
31 Ὀκτωβρίου 2025 ἑορτάζουν:
Ἅγιοι Στάχυς, Ἀπελλῆς, Ἀμπλίας, Οὐρβανός, Νάρκισσος καὶ Ἀριστόβουλος οἱ Ἀπόστολοι ἀπὸ τοὺς Ἑβδομήκοντα
Ἅγιος Ἐπίμαχος ὁ Αἰγύπτιος
Ἅγιος Νικόλαος ἀπὸ τὴ Χίο ὁ Νεομάρτυρας
Ἅγιος Ἰάκωβος ἐπίσκοπος Μυγδονίας
Μνήμη ἀνώνυμου ὁμολογητοῦ
Ἅγιοι Στέφανος, Bαρνάβας, Τρόφιμος, Δορυμέδων, Kοσμάς, Δαμιανός, Σάββας, Bάσης, Ἀβράμιος «καὶ τῆς συνοδίας αὐτῶν»
Ἅγιος Παῖς ὁ μάρτυς
Ἅγιες Δώδεκα κόρες
Ἅγιοι Σέλευκος καὶ Στρατονίκη οἱ σύζυγοι
Ἅγιοι Ἐπίμαχος καὶ Γορδιανός
Ἅγιοι Τρεὶς Μάρτυρες «οἱ ἐν Μελιτινῇ»
Ἀνάμνηση τῶν ἐγκαινίων τοῦ Πατριάρχου Εὐκτηρίων
Ὅσιοι Σπυρίδων καὶ Νικόδημος «οἱ ἐν τῷ σπηλαίῳ»
Ἅγιος Ἰωάννης Κοτσούρωφ ὁ πρωτομάρτυρας τῆς νεότερης Ρωσίας