Τοῦ Λάμπρου Κ. Σκόντζου
Θεολόγου – Καθηγητοῦ
Οἱ τέσσερις Ἱεροὶ Εὐαγγελιστές, ὁ Ματθαῖος, ὁ Μᾶρκος, ὁ Λουκᾶς καὶ ὁ Ἰὠάννης, κατέχουν ἰδιαίτερη τιμὴ μέσα στὴν Ἐκκλησία μας, διότι ἀξιώθηκαν νὰ γίνουν οἱ συγγραφεῖς τῶν τεσσάρων Εὐαγγελίων, τὰ ὁποῖα ἀποτελοῦν τοὺς τέσσερις στύλους, πάνω στοὺς ὁποίους στηρίζεται ἡ χριστιανική μας πίστη, μαζὶ μὲ τὰ ἄλλα βιβλία τῆς Καινῆς Διαθήκης καὶ τὴν Ἱερὰ Παράδοση. Στὸ ἄρθρο μᾶς αὐτὸ θὰ ἀσχοληθοῦμε μὲ τὸν ἱερὸ εὐαγγελιστὴ Λουκᾶ.
Καταγόταν ἀπὸ τὴν Ἀντιόχεια τῆς Συρίας καὶ εἶχε ἑλληνικὴ καταγωγή. Ἦταν πολὺ μορφωμένος καὶ ἀσκοῦσε τὸ ἐπάγγελμα τοῦ ἰατροῦ. Γνώριζε ἄριστα τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα, ὅπως καὶ τὴν ἑβραϊκή. Αὐτὸ φαίνεται καθαρὰ ἀπὸ τὰ ἱερὰ συγγράμματά του, τὸ τρίτο Εὐαγγέλιο καὶ τὶς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων, ὅπου κανένας ἄλλος συγγραφέας τῆς Καινῆς Διαθήκης δὲν μπορεῖ νὰ φθάσει τὴν καλλιέπεια τοῦ λόγου του. Παράλληλα ἦταν καὶ ἄριστος ζωγράφος. Σπούδασε στὴν Ἀλεξάνδρεια καὶ τὴν Ἀθήνα.
Δὲν γνωρίζουμε λεπτομέρειες ἀπὸ τὴ ζωή του πρὶν τὴ συνάντησή του μὲ τὸν ἀπόστολο Παῦλο. Εἰκάζουμε ὅτι ἦταν εἰδωλολάτρης. Γνώρισε προφανῶς τὸν Χριστιανισμὸ στὴν Ἀντιόχεια. Ἀφ’ ὅτου γνώρισε τὸν ἀπόστολο Παῦλο συνδέθηκε μαζί του καὶ ἔγινε ἀφοσιωμένος μαθητής του καὶ ἀκόλουθός του ὡς τὸ μαρτυρικό του τέλος. Κήρυξε μὲ θέρμη καὶ ζῆλο τὴ νέα σώζουσα πίστη στὴ Θράκη, τὴ Μακεδονία, τὴν Θεσσαλία, τὴν Ἀχαΐα, τὴν Ἀσία, τὴν Κύπρο, τὸ Ἰλλυρικό, τὴν Ἰοὐδαία καὶ τὴν Μ. Ἀσία, μεταστρέφοντας πλῆθος εἰδωλολατρῶν καὶ Ἰοὐδαίων στὸν Χριστιανισμό.
Θεώρησε σκόπιμο νὰ γράψει, ὅσα εἶχε ἀκούσει ἀπὸ τοὺς ἁγίους Ἀποστόλους, τὸν ἀπόστολο Παῦλο, τὴ Θεοτόκο καὶ ἄλλους αὐτόπτες καὶ αὐτήκοους μάρτυρες, γιὰ τὸ θεῖο Πρόσωπο καὶ τὸ ἔργο τοῦ Κυρίου, δεκαπέντε χρόνια μετὰ τὴν Ἀνάληψή Του.
Νὰ μείνει ἐς ἀεὶ αἰώνιο γρὰπτὸ μνημεῖο καὶ μαρτυρία στὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Συνέγραψε λοιπὸν τὸ γνωστὸ μᾶς «Κατὰ Λουκᾶν Εὐαγγέλιο», τὸ τρίτο κατὰ σειρὰν βιβλίο τῆς Καινῆς Διαθήκης. Σὲ αὐτὸ ἀρχίζει μὲ τὴ γέννηση τοῦ Τιμίου Προδρόμου, τὸν Εὐαγγελισμὸ τῆς Θεοτόκου καὶ μὲ ζωηρότητα καὶ ἀκριβὴ χρονολόγηση περιγράφει τὴ Γέννηση τοῦ Κυρίου, τὴ δράση, τὰ θαύματα, τὸ σταυρικὸ Πάθος καὶ τὴν Ἀνάστασή Του, μὲ ἀκριβεῖς ἱστορικὲς συγκυρίες καὶ χάρη λογοτεχνική. Τέλος αὐτὸς κατέγραψε τὶς περισσότερες παραβολὲς τοῦ Χριστοῦ μὲ ἄφθαστη παραστατικότητα.
Συνέγραψε ἐπίσης καὶ τὸ πέμπτο κατὰ σεὶρὰν ἱερὸ βιβλίο τῆς Καινῆς Διαθήκης, τὶς «Πράξεις τῶν Ἀποστόλων», ἤτοι: τὴν πρώτη ἐκκλησιαστικὴ ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας μας, στὸ ὁποῖο ἐκθέτει τὴ δική του ἐμπειρία γιὰ τὴν ἵδρυση καὶ τὴν ἀνάπτυξη τῆς πρώτης Ἐκκλησίας. Ἀρχίζει μὲ τὸ θαυμαστὸ γεγονὸς τῆς Θείας Ἀναλήψεως, περιγράφει μὲ καταπληκτικὲς λεπτομέρειες τὸ μεγάλο καὶ θαυμαστὸ γεγονὸς τῆς Πεντηκοστῆς, τὸ πρῶτο κήρυγμα τοῦ ἀποστόλου Πέτρου, τὴ βάπτιση τριῶν χιλιάδων ἀκροατῶν του καὶ τὴν ἵδρυση τῆς Ἐκκλησίας. Στὴ συνέχεια ἀναφέρεται στὴν ζῶὴ τῆς πρώτης Ἐκκλησίας, στὴ δράση τῶν ἀποστόλων, ἀφιερώνοντας τὸ μεγαλύτερο μέρος στὴ δράση τοῦ ἀποστόλου Παύλου.
Ὡς ἀποδέκτης καὶ τῶν δύο ἱερῶν βιβλίων του ἀναφέρεται κάποιος «κράτιστος Θεόφιλος», τὸν ὁποῖο ἀγνοοῦμε. Πιθανὸν νὰ ἦταν κάποιος ἐπιφανής, ὁ ὁποῖος ζήτησε ἀπὸ τὸν Λουκᾶ πληροφορίες γιὰ τὴ νέα πίστη.
Ἡ εὐσεβὴς παράδοση ἀναφέρει πὼς ὁ Λουκᾶς ὑπῆρξε καὶ ἐξαίσιος ζωγράφος, ὁ ὁποῖος εἰκονογράφησε τὸ ἱερότατο πρόσωπο τῆς Θεοτόκου, μὲ τὴν ὁποία ἔζησε ἀρκετὸ καὶρὸ στὴν Ἱερουσαλήμ. Φημισμένες Ἱερὲς Εἰκόνες Τῆς ἀποδίδονται σ’ ἐκεῖνον, ὅπως ἡ Ἱερὴ Εἰκόνα τοῦ Μ. Σπηλαίου, τῆς Παναγίας Κύκκου τῆς Κύπρου, τῆς πόλεως Βιλίνα τῆς Ρωσίας. Στὸν ἅγιο Λουκᾶ ἀποδίδονται ἐπίσης καὶ ἄλλες γνὼστὲς Ἱερὲς Εἰκόνες τῆς Θεοτόκου.
Ἡ ἱεραποστολικὴ τοῦ δράση συνέπεσε μὲ τὴν κήρυξη τῶν διωγμῶν τοῦ ρωμαϊκοῦ κράτους ἐναντίον τῶν Χριστιανῶν. Τὰ σκοταδιστικὰ εἰδωλολατρικὰ ἱερατεῖα, βλέποντας τὴν ρώμη τῆς νέας πίστης, φοβήθηκαν γιὰ τὰ ἄνομα καὶ δεισιδαίμονα συμφέροντά τους καὶ γι’ αὐτὸ ἔπεισαν τοὺς διεφθαρμένους ρωμαίους νὰ ἐγείρουν σκληρὸ διωγμὸ ἐναντίον τῶν Χριστιανῶν, ὡς δῆθεν ἐπικίνδυνους γιὰ τὴν ἔννομη τάξη. Χιλιάδες Χριστιανοὶ συλλαμβάνονταν, μὲ τὴ βοήθεια τῶν εἰδωλολατρῶν ἱερέων, βασανίζονταν φρικτὰ γιὰ νὰ θυσιάσουν στὰ εἴδωλα. Ὅσοὶ ἀρνοῦνταν θανατώνονταν μὲσῳ ἀπερίγραπτων βασανισμῶν.
Ἔτσι λοιπὸν καὶ ὁ ἅγιος καὶ εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς ἔγινε στόχος τῶν φανατικῶν εἰδωλολατρῶν. Σύμφωνα μὲ τὴν ἐπικρατέστερη παράδοση, μετὰ τὸν μαρτυρικὸ θάνατο τοῦ ἀποστόλου Παύλου τὸ 68 μ. Χ. ἦρθε στὴν Ἑλλάδα καὶ ἐγκαταστάθηκε στὰ μέρη τῆς Βοιωτίας, ὅπου μὲ τὸ φλογερό του κήρυγμα μετέστρεφε πλῆθος εἰδωλολατρῶν στὴν ἀληθινὴ χριστιανικὴ πίστη. Ἐπίσης ἀσκοῦσε καὶ τὸ ἰατρικὸ ἐπάγγελμα, θεραπεύοντας δωρεὰν τοὺς ἀρρώστους. Αὐτὸ θορύβησε καὶ ἐξόργισε τοὺς εἰδωλολάτρες ἱερεῖς τῆς περιοχῆς, οἱ ὁποῖοι ἔβλεπαν νὰ ἐρημώνουν τὰ «ἱερά» τους καὶ νὰ χάνουν πλούτη ἀπὸ τὶς δεισιδαίμονες πρακτικές τους, ὅπως τὴ μαγεία, τὴν μαντικὴ καὶ τὶς διάφορες ἀγυρτεῖες, τὶς ὁποῖες πωλοῦσαν ἁδρὰ ὡς «θεραπεῖες» στοὺς ἄτυχους πιστοὺς τοῦ παγανισμοῦ. Παρότρυναν λοιπὸν τὸν φανατισμένο εἰδωλολατρικὸ ὄχλο, ὁ ὁποῖος ὅρμισε καὶ συνέλαβε τὸν ἔνθερμο ἅγιο Λουκᾶ. Μὴ σεβόμενοι τὰ γεράματά του τὸν ὑπέβαλαν σὲ ἀπάνθρωπα βασανιστήρια. Ἐξουθενωμένο, τὸν κρέμασαν σὲ μιὰ ἐλιά, ὅπου παρέδωσε τὴν ἁγία του ψυχὴ στὸ Θεό, σὲ ἡλικία ὀγδόντα χρονῶν.
Οἱ Χριστιανοὶ περιμάζεψαν τὸ τίμιο λείψανό του καὶ τὸ ἔθαψαν μὲ μεγάλες τιμὲς κοντὰ στὴ Θήβα. Ἀπὸ τὴ μαρμάρινη λάρνακά του ἔρρεε μύρο, τὸ ὁποῖο εὐωδίαζε σὲ μεγάλη ἀπόσταση. Γινόταν ἐπίσης ἐκεῖ πάμπολλα θαύματα, κάνοντας πολλοὺς εἰδωλολάτρες νὰ γίνονται Χριστιανοί. Ὁ βυζαντινὸς αὐτοκράτωρ Κώνστας (337-350) μετέφερε στὴν Κωνσταντινούπολη τὰ Ἱερὰ Λείψανά του, ὅπως καὶ τῶν ἄλλων ἀποστόλων, τὰ ὁποῖα ἐναπέθεσε, ὡς πολύτιμο θησαυρό, στὸν ναὸ τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων. Βρισκόταν ἐκεῖ ὡς τὴν ἅλωση ἀπὸ τὸὺς σταυροφόρους τὸ 1204, τὰ ὁποῖα οἱ ἀντίχριστοι εἰσβολεῖς τὰ ἔκλεψαν καὶ τὰ μετέφεραν στὴ Δύση. Σήμερα σώζεται ἡ λάρνακα τοῦ ἁγίου στὴ Βοιωτία, ἐντὸς περικαλλοῦς ναοῦ, ὅπου συνεχίζονται νὰ ἐπιτελοῦνται θαύματα. Ἡ ἱερή του μνήμη ἑορτάζεται στὶς 18 Ὀκτωβρίου.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε.
Ἀκέστωρ σοφώτατος, Ἱερομύστα Λουκᾶ, ζωγράφος πανάριστος, τῆς Θεοτόκου Μητρός, ἐδείχθης Ἀπόστολε, ἔγραψας μάκαρ, λόγους, διὰ πνεύματος θείου, ἔδωκας ἐννοῆσαι, συγκατάβασιν ἄκραν, Χριστοῦ τῆς παρουσίας, διὸ πρέσβευε σωθήναι ἠμᾶς.
Κοντάκιον
Ἦχος δ’. Ἐπεφάνης σήμερον.
Μαθητὴς γεvόμενος τοῦ Θεοῦ Λόγου, σὺν τῷ Παύλῳ ἅπασαν, ἐφωταγώγησας τὴv γῆν, καὶ τὴν ἀχλὺν ἀπεδίωξας, τὸ θεῖον γράψας, Χριστοῦ Εὐαγγέλιον.
ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
18 Οκτωβρίου 2025 ἑορτάζουν:
Ἅγιος Λουκᾶς ὁ Εὐαγγελιστής
Ἅγιος Μαρῖνος ὁ Γέρων
Ὅσιος Ἰουλιανὸς «ὁ ἐν τῷ Εὐφρὰτῃ ποταμῷ»
Ἅγια Σαράντα Παιδιά
Ἅγιοι Γαβριὴλ καὶ Κυρμιδώλης οἱ Νεομάρτυρες «οἱ ἐν Αἰγύπτῳ»
Ὅσιοι Συμεῶν, Θεόδωρος κτήτορες τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τοῦ «Μεγάλου Σπηλαίου» οἱ θαυματουργοὶ καὶ Εὐφροσύνη ἡ ποιμενίδα ἡ θαυματουργός
Ἅγιος Μνάσων ἐπίσκοπος Κύπρου
Ἅγιος Ἰσίδωρος καὶ τὰ τέκνα αὐτοῦ Γεώργιος καὶ Εἰρήνη
Σύναξη τῆς Παναγίας της Μαχαιριώτισσας