Τοῦ Λάμπρου Κ. Σκόντζου
Θεολόγου – Καθηγητοῦ
Ἡ οἰκογένεια ἀποτελεῖ πρώτιστη ἀξία γιὰ τὴν χριστιανική μας πίστη, ἡ ὁποία χαρακτηριζόταν στὴν ἀρχαία ἐποχὴ ὡς «κατ οἶκον ἐκκλησία». Μιὰ ἀπὸ αὐτὲς τὶς ἅγιες οἰκογένειες ὑπῆρξε καὶ αὐτὴ τῆς ἁγίας Σοφίας καὶ τῶν θυγατέρων τῆς, Πίστεως, Ἐλπίδος καὶ Ἀγάπης.
Ἔζησαν τὸν 2ο μ. Χ. αἰῶνα, ὅταν βασίλευε στὴ Ρώμη ὁ εἰδωλολάτρης καὶ ἔκφυλος αὐτοκράτορας Ἀδριανὸς (117-138). Κατάγονταν ἀπὸ τὴν Ἰταλία. Ἡ Σοφία εἶχε εὐγενῆ καταγωγή. Χήρεψε πολὺ νέα, μένοντας μὲ τὶς τρεῖς θυγατέρες της. Ζοῦσε ἐνάρετη καὶ ἁγνὴ ζωή, μεγαλώνοντας τὰ τρία βλαστάρια της ὡς ἀληθινὲς Χριστιανὲς κόρες, διαφέροντας ἀπὸ τὶς κόρες τῶν εἰδωλολατρῶν, τὶς ὁποῖες μεγάλωναν μέσα στὴν ἀκολασία, ποὺ ὑπαγόρευε ἡ λατρεία τῶν ἀνήθικων «θεῶν» τους. Τοὺς ἔδωσε, ὄχι τυχαῖα, τὰ ὀνόματα τῶν τριῶν κορυφαίων χριστιανικῶν ἀρετῶν, ποὺ ἀναφέρει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, «νυνὶ δὲ μένει πίστις, ἐλπίς, ἀγάπη» (Α’ Κόρ.13,13).
Γιὰ κάποιο λόγο ἀναγκάστηκε νὰ μεταβεῖ μαζὶ μὲ τὶς κόρες της νὰ ζήσει στὴ Ρώμη, στὴ μεγάλη πόλη, ὅπου κυριαρχοῦσε ἡ πιὸ χυδαία μορφὴ τῆς εἰδωλολατρίας καὶ ἄκμαζε ἡ ἀκολασία, ὅπου συνέχιζαν νὰ βιώνουν μὲ ἀκρίβεια τὴ χριστιανικὴ ζωή, χωρὶς νὰ τὶς ἀγγίζει ἡ ἠθικὴ κατάπτωση τῶν εἰδωλολατρῶν. Προσπαθοῦσαν δὲ νὰ δείχνουν μὲ τὸ παράδειγμά τους τὴ νέα ἐν Χριστῷ ζωῇ. Οἱ εἰδωλολάτρες ὅμως ρωμαῖοι, οἱ ὁποῖοι μισοῦσαν θανάσιμα τοὺς Χριστιανοὺς τὶς κατάγγειλαν στὶς ἀρχὲς ὅτι δὲν τιμοῦν τοὺς «θεοὺς» τῆς αὐτοκρατορίας καὶ δὲν συμμετέχουν στὴν καθιερωμένη θυσία πρὸς τιμὴν τοῦ «θεοῦ» αὐτοκράτορα. Αὐτὸ ἄλλωστε σήμαινε γιὰ τοὺς ρωμαϊκοὺς νόμους μὲ ἔσχατη προδοσία καὶ τιμωροῦνταν μὲ θάνατο, ἂν δὲν ἄλλαζαν γνώμη.
Ὁ Ἀντίοχος, διοικητὴς τῆς Ρώμης, ἐνημέρωσε τὸν Ἀδριανό, ὅτι ἡ πατρικία Σοφία, μαζὶ μὲ τὶς τρεῖς κόρες της εἶναι Χριστιανές. Ὁ αὐτοκράτορας διέταξε νὰ τὶς συλλάβουν καὶ νὰ τὶς ὁδηγήσουν δέσμιες μπροστά του. Προσπάθησε μὲ κολακεῖες νὰ τὶς μεταπείσει νὰ ἀρνηθοῦν τὴν πίστη τους καὶ νὰ θυσιάσουν στὰ εἴδωλα. Κατόπιν τὶς ξεχώρισε, φυλάκισε χωριστὰ τὴ μητέρα ἀπὸ τὶς κόρες της, ὥστε νὰ μὴ μποροῦν νὰ ἐνθαρρύνονται μεταξύ τους. Ὅμως ἡ Σοφία βρῆκε τὸν τρόπο καὶ ἐπικοινώνησε μὲ τὶς κόρες της, στὶς ὁποῖες σύστησε ἐμμονὴ στὴν πίστη τους μὲ κάθε τίμημα.
Ἐκεῖνες ἀπάντησαν στὴ μητέρα τους ὅτι δὲν πρόκειται νὰ προδώσουν τὴν πίστη τους στὸ Χριστό, ἀψηφῶντας ἀκόμα καὶ τὶς ἀπειλὲς τῶν φρικτῶν μαρτυρίων καὶ τοῦ θανάτου. Ἂς σημειωθεῖ πὼς ἡ Πίστις ἦταν δώδεκα χρονῶν, ἡ Ἐλπίδα δέκα καὶ ἡ Ἀγάπη ἐννέα!
Ὁ δικαστής, μὲ κολακεῖες καὶ ἀπειλὲς προσπαθοῦσε νὰ μεταπείσει τὶς ἁγνὲς Χριστιανὲς κόρες νὰ θυσιάσουν στὰ εἴδωλα. Ἀλλὰ ἐκεῖνες μὲ ἕνα στόμα του ἀπαντοῦσαν ὅτι ὁ Χριστὸς εἶναι ὁ Νυμφίος τῆς ψυχῆς τους καὶ πὼς δὲν εἶχαν σκοπὸ νὰ προδώσουν τὴν ἀγάπη τους καὶ τὴν πίστη τους γιὰ Ἐκεῖνον. Ἐκεῖνος, ἐνῷ θαύμασε τὸ ἡρωικὸ φρόνημα τῶν τριῶν ἀνήλικων κοριτσιῶν, γέμισε μὲ ὀργὴ τὴν ψυχή του. Ἀποφάσισε νὰ τὶς χωρίσει, φυλακίζοντάς τες σὲ ξεχωριστὰ κελιά, ἐλπίζοντας πὼς θὰ μποροῦσε εὐκολότερα θὰ τοὺς ἄλλαζε γνώμη.
Τότε ξεκίνησαν τὰ μαρτύρια. Ἄρχισαν ἀπὸ τὴν Πίστη. Τὴν ὁδήγησαν μπροστά του, παροτρύνοντάς την νὰ θυσιάσει στὴ «θεὰ» Ἀρτέμιδα, ὅπως ἔκαναν οἱ παρθένες τῶν εἰδωλολατρῶν. Ἐκείνη ἀρνήθηκε καὶ γι’ αὐτὸ τὴν παρέδωσε στοὺς βασανιστές της. Τὴν ἔγδυσαν καὶ τὴν μαστίγωσαν μέχρι λιποθυμίας. Τὶς ἔκοψαν τὰ στήθη, ἀλλὰ ἀντὶ νὰ τρέξει αἷμα ἔτρεξε γάλα! Τὴν ξάπλωσαν σὲ πυρακτωμένη σχάρα καὶ ἐνῷ τὸ ἄγουρο σῶμα της βασανιζόταν, ἐκείνη ὑμνοῦσε τὸ Θεό. Μετὰ τὴν ἔριξαν σὲ πυρακτωμένο καζάνι μὲ πίσσα, ὅμως διασώθηκε θαυματουργικά, προκαλῶντας τὸ θαυμασμὸ τῶν δημίων της. Στὸ τέλος τὴν ἀποκεφάλισαν.
Ὕστερα ἔφεραν μπροστά του τὴν Ἐλπίδα, τὴν ὁποία προέτρεψε νὰ θυσιάσει στὴν Ἀρτέμιδα. Ἐκείνη ἀρνήθηκε μὲ θάρρος καὶ στηλίτευσε τὴν τακτική τους νὰ τῆς ζητοῦν νὰ πράξει ἀντίθετα μὲ τὴν πίστη της. Τὴν ὑπέβαλλαν στὰ μαρτύρια. Ἀφοῦ τὴν ἔγδυσαν τὴν μαστίγωσαν ἄγρια μὲ βούνευρα. Μετὰ τὴν ἔριξαν σὲ πυρακτωμένο καμίνι, ὅμως ὁ Θεὸς τὴ διέσωσε γιὰ νὰ δείξει στοὺς εἰδωλολάτρες τὴ δύναμή Του. Τὴ συνέχεια τὴν κρέμασαν σὲ ξύλο καὶ τὶς ξέσχιζαν τὶς παιδικὲς σάρκες της μὲ σιδερένια νύχια καὶ στὴ συνέχεια τὴν ἔριξαν σὲ κοχλάζουσα πίσσα. Ὁ Θεὸς καὶ πάλι τὴ διέσωσε πρὸς καταισχύνη τῶν βασανιστῶν της. Ἐκεῖνοι ἐξοργισμένοι τῆς ἀπέκοψαν τὸ κεφάλι.
Κατόπιν ἦρθε ἡ σειρὰ τῆς ἐννιάχρονης Ἀγάπης. Πίστευαν πὼς τὸ μαρτύριο καὶ ὁ θάνατος τῶν ἀδελφῶν της θὰ ἦταν ἀρκετὸ νὰ κάμψει τὴν παιδική της ψυχὴ καὶ νὰ θυσιάσει στὴν ἀπαίσια «θεά». Ὅμως καὶ ἐκείνη ὁμολόγησε μὲ περισσὸ θάρρος τὴν πίστη της στὸ Χριστὸ καὶ ἀποζήτησε τὸ μαρτύριο νὰ πάει νὰ συναντήσει τὶς ἅγιες καὶ ἡρωικὲς ἀδελφές της στὸν οὐρανό. Τότε οἱ δήμιοι τὴν κρέμασαν καὶ τῆς τέντωσαν τὰ παιδικὰ τῆς μέλη, ὥστε ἔσπασαν οἱ ἀρθρώσεις τῶν ὀστῶν της. Μετὰ τὴν ὁδήγησαν καὶ αὐτὴ στὸ πυρακτωμένο καμίνι. Ὅταν ἔφτασαν ἐκεῖ ἡ ἡρωικὴ κόρη πήδησε μόνη της στὶς θεριεμένες φλόγες. Ἀλλὰ ἔγινε καὶ πάλι τὸ θαῦμα, οἱ φλόγες δὲν τὴν ἄγγιξαν! Οἱ φλόγες μάλιστα ἔφυγαν ἀπὸ τὸ καμίνι, πέφτοντας ἐπάνω στοὺς εἰδωλολάτρες, κατακαίοντας πολλούς! Στὸ τέλος τὴν ἀποκεφάλισαν καὶ αὐτή, ὁλοκληρώνοντας τὴν τριπλῆ θυσία.
Ἡ μητέρα τους Σοφία ἀφέθηκε νὰ πλησιάσει τὰ ἱερὰ λείψανα τῶν ἡρωικῶν θυγατέρων της. Τὰ ἀγκάλισε, τὰ καταφίλησε μὲ δάκρυα, εὐχαριστῶντας τὸ Θεὸ ποὺ τὰ ἅγια βλαστάρια της δὲν πρόδωσαν τὸ Χριστὸ καὶ ἀξιώθηκε ἡ ἴδια νὰ γίνει μητέρα Μαρτύρων. Ὕστερα τὰ μύρωσε καὶ στὴ συνέχεια τὰ ἔθαψε μὲ τιμὲς σὲ κοντινὸ μυστικὸ ναΐσκο. Ὕστερα ἀπὸ τρεῖς ἡμέρες, καὶ ἐνῷ προσευχόταν πάνω ἀπὸ τοὺς τάφους τῶν Μαρτύρων θυγατέρων της, παρακαλοῦσε τὸ Θεὸ νὰ τὴν πάρει ἀπὸ αὐτὸ τὸν κόσμο καὶ νὰ τὴν ὁδηγήσει κοντὰ στὶς κόρες της. Ὁ Θεὸς εἰσάκουσε τὴν προσευχή της καὶ ξεψύχησε τὴν ἴδια στιγμή. Ἡ ἱερή τους μνήμη ἑορτάζεται στὶς 17 Σεπτεμβρίου.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε.
Σοφία ἐκθρέψασα, κατὰ τὴν κλῆσιν σεμνή, τᾶς τρεῖς θυγατέρας σου, ταύτας προσάγεις Χριστῷ, ἀθλήσεως σκάμασιν ὅθεν τῆς ἄνω δόξης, σὺν αὐταὶς κοινωνοῦσα, πρέσβευε τῷ Σωτήρι, καλλιμάρτυς Σοφία, δοῦναι τοὶς σὲ τιμώσι, χάριν καὶ ἔλεος.
Κοντάκιον
Ἦχος α’. Χορὸς ἀγγελικὸς.
Σοφίας τῆς σεμνῆς, ἱερώτατοι κλάδοι, ἡ Πίστις καὶ Ἐλπίς, καὶ Ἀγάπη δειχθεῖσαι, σοφίαν ἀπεμώραναν, τῶν Ἑλλήνων ἐν χάριτι, καὶ ἀθλήσασαι, καὶ νικηφόροι φανεῖσαι, στέφος ἄφθαρτον, παρὰ τοῦ πάντων Δεσπότου, Χριστοῦ ἀνεδήσαντο.
ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
17 Σεπτεμβρίου 2025 ἑορτάζουν:
Ἁγία Σοφία καὶ οἱ τρεῖς θυγατέρες της Πίστη, Ἐλπίδα καὶ Ἀγάπη
Ἁγία Ἀγαθόκλεια
Ἅγιοι Μάξιμος, Θεόδοτος καὶ Ἀσκληπιοδότη
Ἁγία Λουκία ἡ χήρα καὶ Γεμινιανὸς ὁ γιός της
Ἁγία Θεοδότη «της ἐν Νίκαιᾳ»
Ἅγιοι Πηλέας καὶ Νεῖλος Ἱερομάρτυρες καὶ Ἐπίσκοποι
Ἅγιοι Πατερμούθιος καὶ Ἠλίας οἱ ἔνδοξοι
Ἅγιοι Ἑκατὸ Μάρτυρες οἱ Αἰγύπτιοι
Ἅγιοι Πενῆντα Μάρτυρες ἀπὸ τὴν Παλαιστίνη
Ἅγιοι Χαράλαμπος, Παντολέων καὶ ἡ συνοδεία τους
Ἅγιοι Ἡρακλείδης καὶ Μύρων ἐπίσκοποι Ταμασοῦ τῆς Κύπρου
Ὅσιος Ἀναστάσιος ὁ θαυματουργὸς «ὁ ἐν Κύπρῳ»
Ἅγιος Εὐξίφιος
Ἅγιος Ἰωακεὶμ Α’ ὁ Πάνυ Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας