Ἔλεος σὺ δέδοσαι παρὰ Κυρίου,
Τῇ σῇ μητρὶ παρθένε μάρτυς Ἐλέσα.
Ἡ Ἁγία Ἐλέσα γεννήθηκε στὴν Πελοπόννησο. Ὁ πατέρας της ἦταν ἕνας πλούσιος ἄρχοντας Ἕλληνας, ἀλλὰ εἰδωλολάτρης καὶ ὀνομαζόταν Ἐλλάδιος. Ἡ μητέρα της ὅμως, Εὐγενία, ἦταν μιὰ ἁγία γυναῖκα μὲ πολλὲς ἀρετὲς καὶ πλούσια χαρίσματα. Δὲν εἶχε παιδιὰ καὶ γι’ αὐτὸ παρακάλεσε τὸν Θεὸ νὰ τὴν λυπηθεῖ καὶ νὰ τὴν ἀξιώσει νὰ γεννήσει ἕνα παιδί. Μιὰ μέρα ἐνῷ βρισκόταν μόνη στὸ σπίτι καὶ προσευχόταν, ἄκουσε μιὰ φωνὴ ἀπὸ τὸν οὐρανὸ ποὺ τῆς ἔλεγε «Σὲ ἐλέησε ὁ Θεὸς σὲ ὅτι τοῦ ζήτησες, καὶ σοῦ ἔδωσε καρπὸν κοιλίας». Ὅταν γεννήθηκε ἡ Ἐλέσα (τὴν ὀνόμασαν Ἐλέσα ἀπὸ τὴ φωνὴ ποὺ εἶχε ἀκούσει ἡ μητέρα της «ἐλέησέ σε ὁ Θεός»), ἡ μητέρα της τὴν ἀφιέρωσε στὸν Κύριο καὶ τὴν βάπτισε χριστιανή, στὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Ὅσο μεγάλωνε στὴν ἡλικία, τόσο δυνάμωνε ἡ πίστη της καὶ ἡ ἀγάπη της πρὸς τὸ Θεό. Μετὰ ἀπὸ τὴν ἁγία κοίμηση τῆς μητέρας της, ἐνῷ ἡ ἁγία ἦταν 14 χρονῶν, σκέφτηκε ὅτι δὲν θὰ μποροῦσε νὰ ζήσει μὲ τὸν εἰδωλολάτρη πατέρα της ὁ ὁποῖος ἤθελε νὰ τὴν παντρέψει μὲ ἕναν ἄρχοντα. Γι’ αὐτὸ μετὰ ἀπὸ πολλὴ προσευχὴ καὶ ὅταν βρῆκε κατάλληλη εὐκαιρία, ἔφυγε ἀφοῦ μοίρασε πολλὲς ἐλεημοσύνες σὲ φτωχοὺς καὶ σὲ ὀρφανά, μαζὶ μὲ δύο δοῦλες της καὶ ἀσκήτευε σὲ ἕνα βουνό των Κυθήρων.
Ὅμως ὁ πατέρας της, ἔψαξε καὶ τὴν βρῆκε καὶ προσπάθησε νὰ τὴν γυρίσει πάλι πίσω στὸ σπίτι τους. Στὴν ἄρνηση ὅμως τῆς Ἁγίας, ὁ πατέρας της ἐξοργισμένος τὴν κατεδίωξε. Ἡ Ἁγία διωκόμενη ἔφθασε στὴ ρίζα τοῦ βουνοῦ ποὺ σήμερα ὀνομάζεται βουνὸ τῆς Ἁγίας Ἐλέσας καὶ παρεκάλεσε τὸ Θεὸ λέγοντας «σκίσε γῆ καὶ κρύψε με». Ἀπὸ τὴ σχισμὴ ποὺ ἀνοίχθηκε στὸ βουνὸ πέρασε ἡ Ἁγία καὶ ἔφθασε στὴν κορυφή, ὅπου κατέφθασε ἀλλόφρων ὁ πατέρας της καὶ τὴν ἀποκεφάλισε τὴν 1η Αὐγούστου 375 μ.Χ. Στὸν τόπο τοῦ μαρτυρίου της ἡ ὑπηρέτριά της τὴν ἔθαψε.
Οἱ πρῶτοι χριστιανοὶ ποὺ ἦλθαν στὸ νησὶ γιὰ νὰ προσκυνήσουν τὸν τάφο τῆς Ἁγίας, ἀνήγειραν μικρὸ ναΐσκο χωμένο κατὰ τὸ πλεῖστον ἐντὸς τοῦ ἐδάφους, στὸν ὁποῖο οἱ προσκυνητὲς κατέβαιναν μὲ 5-6 σκαλοπάτια. Ἡ Ἁγία Τράπεζα τοῦ ναΐσκου ἐστήθη πάνω ἀπὸ τὸν τάφο τῆς Ἁγίας.
Ἡ παράδοση λέει ὅτι κατὰ τοὺς παλαιοτάτους χρόνους ἔρχονταν προσκυνητὲς ἀπὸ τὴ Μάνη κατὰ τὴν 1η Αὐγούστου καὶ τιμοῦσαν τὴν μνήμη τῆς Ἁγίας. Αὐτὸς ὁ μικρὸς Ναὸς σωζόταν μέχρι τὸ 1867 μ.Χ. ὡς ἰδιόκτητος τῆς οἰκογενείας Κασιμάτη – Γεράκα. Τὸ 1871 μ.Χ. ἀνηγέρθη ὁ σημερινὸς εὐρύχωρος Ναὸς μὲ συνδρομὲς τῶν χριστιανῶν πάνω στὰ ἐρείπια τοῦ παλαιοῦ Ναοῦ, ὁ ὁποῖος ἐπιχωματώθηκε γιὰ νὰ ἰσοπεδωθεῖ τὸ ἔδαφος στὸ σημεῖο ὅπου θὰ ἀνεγειρόταν ὁ νέος Ναός. Πάνω ἀκριβῶς ἀπὸ τὸν παλαιὸ Ναὸ ἐκτίσθη τὸ ἅγιο Βῆμα καὶ πάνω ἀπὸ τὸ σημεῖο, ὅπου ἦταν ὁ τάφος τῆς Ἁγίας ἐκτίσθη καὶ τοῦ νέου Ναοῦ ἡ Ἁγία Τράπεζα. Τὴν ἴδια περίοδο χτίστηκαν γύρω ἀπὸ τὸ Ναὸ καὶ τὰ πρῶτα κελλιὰ ἰσόγεια μὲ βόλτα (καμάρες). Ὁ Ναὸς ἦταν συναδελφικὸς μὲ ἀδελφούς τους Βενέρηδες τοῦ χωριοῦ Γερακιάνικα. Τὸ 1945 μ.Χ. ὁ Ναὸς ἔγινε ἐνοριακὸς τοῦ γειτονικοῦ χωριοῦ Πούρκου. Κατὰ τὴ δεκαετία τοῦ ’50 ξεκίνησε ὁ ἐξωραϊσμὸς καὶ ἡ ἀνάδειξη τοῦ Προσκυνήματος μὲ τὴν ἐκτέλεση μεγάλων ἔργων, ὅπως ἦταν ὁ ἐξωραϊσμὸς τοῦ ναοῦ, ἡ ἀνέγερσις νέου κωδωνοστασίου, ἡ διαμόρφωση τοῦ περιβάλλοντος, ἡ ἀνέγερση ἡγουμενείου καὶ σύγχρονων κελλίων, ὁ ἠλεκτροφωτισμὸς καὶ ἡ κατασκευὴ αὐτοκινητόδρομου, ποὺ ἦταν καὶ τὸ δυσκολώτερο ἔργο, λόγῳ τοῦ δυσπρόσιτου τῆς περιοχῆς, ποὺ δημιουργεῖται ἀπὸ τοὺς κάθετους ἀπόκρημνους βράχους.
Ἡ Ἁγία Ἐλέσα μὲ τὸν Ὅσιο Θεόδωρο θεωροῦνται προστάτες των Κυθήρων καὶ ὁ λαὸς πιστεύει ὅτι ἡ Ἁγία ἔχει «χαλινώσει» τὰ φίδια των Κυθήρων καὶ δὲν εἶναι δηλητηριώδη.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος γ’. Θείας πίστεως.
Γόνος ἅγιος, Πελοποννήσου, γέρας ἔνθεον, νήσου Κυθήρων, ἀνεδείχθης, Ἐλέσα πανεύφημε, ὑπὲρ Χριστοῦ γὰρ νομίμως ἀθλήσασα, χειρὶ πατρῷα ἐτμήθης τὴν κάραν σου, Μάρτυς ἔνδοξε, Χριστὸν τὸν Θεὸν ἱκέτευε, δωρήσασθαι ἠμὶν τὸ μέγα ἔλεος.
Κοντάκιον
Ἦχος πλ. δ’. Τῇ ὑπερμάχῳ.
Τὴν τῶν παρθένων καλλονὴν μεγαλομάρτυρα, καὶ τῶν Κυθήρων κραταιὰν σκέπην καὶ πρόμαχον, ἀνυμνήσωμεν συμφώνως θείαν Ἐλέσαν, πρὸς τὸν Κύριον γὰρ παῤῥησίαν κέκτηται ἡμᾶς πάντας ἐκ κινδύνων περισκέπουσα, τοὺς κραυγάζοντας· χαίροις Μάρτυς πανένδοξε.
ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
1 Αὐγούστου 2025 ἑορτάζουν:
Πρόοδος τοῦ Τιμίου καὶ Ζωοποιοῦ Σταυροῦ
Ἅγιοι Ἑπτὰ Μακαβαῖοι, ἡ μητέρα τους Σολομονὴ καὶ ὁ διδάσκαλός τους Ἐλεαζάρος
Ἁγία Ἐλέσα Ὁσιομάρτυς ποὺ μαρτύρησε στὰ Κύθηρα
Ἅγιοι ἐννέα μάρτυρες ποὺ μαρτύρησαν στὴν Πέργη της Παμφυλίας
Ἅγιος Πάπας ὁ νέος
Ἅγιος Ἐλεαζάρος
Ἅγιος Κήρυκος
Ἅγιος Θεόδωρος
Ἅγιος Πολύευκτος
Ἅγιος Τιμόθεος ὁ Θαυματουργός Ἀρχιεπίσκοπος Προκοννήσου
Ἅγιοι Μήνης καὶ Μηναῖος καὶ οἱ λοιποὶ ἐν τῷ Βιγλεντίω, πλησίον τοῦ χαλκοῦ Τετραπύλου
Ἅγιος Ethelwald
Ὅσιος Ἀντώνιος ὁ νέος ὁ Θαυματουργός
Σύναξη τῆς Παναγίας Ταυριώτισσας στὸν Ἱερὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου Ταύρου